Қисқа муддатли оралиқда фирманинг ишлаб чиқариш ресурслари ўзгарувчан ва ўзгармас ресурсларга бўлинади. Яъни бунда асосий капитал (асосий воситалар) ўзгармас, ишчи кучи, хомашё ва материаллар эса ўзгарувчан деб аталади

4. Энг кам харажатлар ва фойдани максималлаштириш қоидалари

• Р2= 5 долл.

• MRP1 = 100 бирлик

• Ресурс F2 – L (Ишчи кучи)

• Ресурс F1– М (Ускуна)

• (F2) омилнинг тортилган чекли унумдорлиги MRP2 ̷ Р2 = 40/5 = 8

• Р1= 10 долл.

• MRP2 = 40 бирлик

• 80 бирлик маҳсулот йўқотамиз

• 100 бирлик маҳсулотга эга бўламиз
• соф ютуқ 20 бирлик (100 – 80)

• Уларнинг ўрнига F1 омилдан 1 бирлик харид қиламиз

• (F1) омилнинг тортилган чекли унумдорлиги MRP1 ̷ Р1 = 100/10 = 10

• F2 омилнинг 2 бирлигидан воз кечамиз

• Энг кам харажатлар қоидаси – бу шундай шартки, унга кўра ишлаб чиқаришда ҳар қандай ресурс бирлигига сарфланган пул бирлиги (сўм, доллар, евро …) бир хил чекли унумдорликни (МRР) таъминлаган тақдирдагина харажатлар минималлаштирилади. Энг кам харажатлар қоидаси ишлаб чиқарувчининг мувозанати ҳолатини таъминлайди.
• Барча ишлаб чиқариш омилларнинг қайтими (унумдорлиги) бир хил бўлганда уларни қайта тақсимлашга эҳтиёж қолмайди, чунки бошқа ресурсларга нисбатан кўпроқ маҳсулот берадиган ресурс тури қолмайди ва ишлаб чиқарувчи мувозанат ҳолатига эришади. Бундай ҳолатда ресурсларнинг максимал маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини таъминловчи оптимал комбинациясига эришилади.
• Ресурсларнинг чекли унумдорлиги уларнинг неъматлар ишлаб чиқаришга қўшадиган ҳиссаси ўлчови сифатида чиқади. Бу ҳисса нафақат ресурснинг хусусиятларига (нархи, унумдорлиги), балки ресурсларни бириктириш нисбатларига ҳам боғлиқ.
• Ишлаб чиқаришда у ёки бу ресурснинг қанчалик муҳимлиги ва ундан қанча миқдорда фойдаланиш даражаси энг аввало ресурсдан фойдаланиш билан боғлиқ харажатлар ва у келтирадиган тушум (даромад) ўртасидаги фарққа боғлиқ. Рациональ ишлаб чиқарувчи ҳар доим мана шу фарқни максималлаштиришга уринади.

• Энг кам харажатлар қоидаси

• Изокоста - бу ишлаб чиқариш харажатларини ифодаловчи чизиқ бўлиб, у умумий қиймати бир хил бўлган иккита ишлаб чиқариш омиллари сарфларининг барча комбинацияларини ифодаловчи нуқталарни ўз ичига олади, яъни умумий қиймати бир хил бўлган мехнат ва капитал сарфлари комбинацияларни ифодаловчи нуқталарни ўз ичига олади. Агар фирманинг ишлаб чиқариш омилларига сарфланадиган бюджетни С деб белгиласак, ишчи кучига сарфини w·L ва капиталга сарфини r·K десак, изокостани ифодаловчи тенгламани қуйидагича ёзиш мумкин:

• Изокостанинг графикдаги кўриниши

• K - капитал

• N1

• B

• A

• •M

• N2

• С/r

• KB

• KA

• KM

• 0

• С/w

• LA

• LB

• LM

• L – меҳнат

• • L

• 27

• ИШЛАБ ЧИҚАРУВЧИ МУВОЗАНАТИ

• ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИ ОПТИМАЛ УСУЛИНИ ТАНЛАШ

• Белгиланган ресурслар сарфида максимал ишлаб чиқариш ҳажми

• Белгиланган маҳсулот ҳажмида харажатларни минималлаштириш

• Ишлаб чиқариш ҳажмини танлаш

• Технология турини танлаш

• М У А М М О

• Е Ч И М

• Омиллар сарфи ҳажмини ўзгартириш маҳсулот ҳажмига қандай таъсир кўрсатади

• Технология ва омиллар нархи харажатларга қандай таъсир кўрсатади

• ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИ ОПТИМАЛ ҲАЖМИНИ АНИҚЛАШ

• ОМИЛЛАРНИ БИРИКТИРИШНИНГ ОПТИМАЛ НИСБАТИНИ АНИҚЛАШ

• Энди фирманинг умумий харажатлари чекланганда максимал маҳсулот ишлаб чиқаришга эришиш масаласини график усулда ечилишини кўриб чиқамиз.

• Е нуқта учун қуйидаги тенглик ўринли бўлади:

• Капитал ва меҳнат мисолида иккита ресурсларни оптимал бириктириш комбинациясини кўриб чиқамиз.
• Ишлаб чиқариш функциясидан:

• Оптималлаштириш шартидан:

• =>

• =>

• =>

• =>

• =>

• =>

• УМУМХЎЖАЛИК ФАОЛИЯТИ ХАРАЖАТЛАРИ:

• Корхонанинг ишлаб чикариш, оператив, молиявий ва бошқа фаолиятида юзага келадиган харажатлар турлари:
• 1. Маҳсулот таннархига киритиладиган харажатлар.
• 2. Давр харажатлари.
• 3. Молиявий фаолият буйича харажатлар.
• 4. Фавкулодда зарарлар.