Isbot qilishdan maqsad nima?

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY SUDI PLENUMINING QARORI 13.12.2012 yildagi 17-son
JINOYAT ISHLARI BO‘YICHA ASHYOVIY DALILLARGA OID QONUNCHILIKNI QO‘LLASHNING AYRIM MASALALARI TO‘G‘RISIDA
Sud amaliyotida jinoyat ishlari bo‘yicha ashyoviy dalillarga oid qonunchilikni qo‘llash bilan bog‘liq masalalar kelib chiqqanligi munosabati bilan hamda sudlar tomonidan yo‘l qo‘yilayotgan xatolarni bartaraf etish maqsadida, “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonunning 17-moddasiga asoslanib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qaror qiladi:
1. Surishtiruv, dastlabki tergov organlari va sudlarning e’tibori har bir jinoyat ishi bo‘yicha ashyoviy dalillarga oid jinoyat-protsessual qonuni normalariga qat’iy rioya etilishi zarurligiga qaratilsin.
2. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 203 va 211-moddalari mazmuniga ko‘ra, jinoyat ishi bo‘yicha haqiqatni aniqlash uchun ahamiyatli holatlarni aniqlashga xizmat qilishi mumkin bo‘lgan hamda fizikaviy alomatlar yoki belgilarga ega har qanday narsa ashyoviy dalil deb e’tirof etiladi.
Ashyoviy dalil sifatida, jumladan, quyidagilar e’tirof etiladi:
a) jinoyat quroli — ashyoviy dalil deb e’tirof etilgan, jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish yoki jinoyat sodir etish uchun maxsus mo‘ljallangan, tayyorlangan yoki moslashtirilgan narsalar (masalan, odam o‘ldirish qurollari, qimmatliklarni talon-toroj qilish yoki egallashda vosita bo‘lgan narsalar, o‘qotar qurol, brakonyerlik qurollari — qopqonlar, to‘rlar, soxta hujjat va h.k.), shuningdek jinoiy maqsadga erishish uchun jinoyat sodir etish jarayonida bevosita foydalanilgan mol-mulk (masalan, transport vositalari);
b) o‘zida jinoyat izlarini saqlab qolgan narsalar (masalan, qon izlari mavjud yoki jinoyat sodir etilishi jarayonida shikastlangan kiyim, narsalar, shu jumladan, o‘q otilishi yoki portlash natijasida shikastlangan narsalar, barmoq, qo‘l, oyoq, poyafzal, transport, buzish qurollarining izlari va h.k.);
v) jinoiy harakatlar obyekti bo‘lgan narsalar (masalan, olib qochilgan avtomobil, talon-toroj qilingan pullar, qimmatli qog‘ozlar, qurol, giyohvandlik vositalari, boshqa moddiy qimmatliklar, buyumlar va h. k.);
g) jinoiy harakatlar sodir etilgandan keyin jinoiy yo‘l bilan topilgan mablag‘lar evaziga topilgan mol-mulk, pullar va boshqa qimmatliklar (masalan, o‘g‘irlangan pullarga sotib olingan qimmatbaho buyumlar, jinoiy faoliyat natijasida, jumladan, qonunga xilof ravishda tadbirkorlik bilan shug‘ullanishdan topilgan naqd pullar, nodir metallar va toshlardan iborat xomashyo va buyumlar, boshqa qimmatliklar).
Oldingi tahrirga qarang.
3. Shuni nazarda tutish lozimki, ashyoviy dalillarni olish usullari qonunda qat’iy belgilangan. JPK 205-moddasiga ko‘ra, ashyoviy dalillar surishtiruvchi, tergovchi, prokuror yoki sud tomonidan (hodisa sodir bo‘lgan yoki boshqa joylarni, binolarni ko‘zdan kechirish, tanib olish uchun ko‘rsatish, guvohlantirish, murdani eksgumatsiya qilish, ekspert tekshiruvi uchun namunalar olish, ko‘rsatuvni hodisa sodir bo‘lgan joyda tekshirish, olib qo‘yish, tintuv yoki eksperiment o‘tkazish paytida) olinishi yoinki surishtiruvchi, tergovchi, prokuror yoki sudga JPK 198 — 202-moddalarida nazarda tutilgan tartibda himoyachi yoxud boshqa shaxslar (fuqarolar, korxona, muassasa, tashkilotlar mansabdor shaxslari) tomonidan taqdim etilishi mumkin.
4. Sudlarga tushuntirilsinki, surishtiruv, tergov harakatlarini yuritish paytida topilgan, olingan yoki boshqa shaxslardan qabul qilingan narsalar faqat quyidagi protsessual harakatlar amalga oshirilganidan keyin ashyoviy dalil ma’nosini kasb etadi:
ish uchun ahamiyatli bo‘lgan narsani topish, olish yoki qabul qilish fakti rasmiylashtirilganidan (bayonnoma tuzilganidan yoki sud bayonnomasida aks ettirilganidan);
narsaning ishga daxldorligi to‘g‘risida xulosaga kelish va uni individuallashtirish uchun zarur belgilarni aniqlash maqsadida uni JPK 135 — 137, 139 va 140-moddalarida nazarda tutilgan qoidalarga binoan darhol ko‘zdan kechirilganidan;
narsani ashyoviy dalil deb e’tirof etish to‘g‘risida qaror (ajrim) chiqarilganidan va u ashyoviy dalil sifatida ishga qo‘shib qo‘yilganidan.
Surishtiruv yoki dastlabki tergov organlari tomonidan belgilangan tartibda olib qo‘yilgan hamda ish bo‘yicha haqiqatni aniqlash uchun ahamiyatli bo‘lgan, biroq ashyoviy dalil deb topilmagan narsalar sud tomonidan JPK 207-moddasiga muvofiq ashyoviy dalil deb e’tirof etilishi va jinoyat ishiga qo‘shib qo‘yilishi kerak.
5. Ashyoviy dalillarning jinoyat ishini to‘g‘ri hal etish uchun muhim ahamiyatga ega ekanligini inobatga olib, surishtiruv, dastlabki tergov organlari, prokuror, sud ashyoviy dalillarning yo‘qotilishi, shikastlanishi, buzilishi, bir-biriga qo‘shilib yoki aralashib ketishining oldini olish yuzasidan JPK 208, 209-moddalarida nazarda tutilgan choralarni ko‘rishga majburdirlar.
Bunda, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2009-yil 15-iyulda 200-son bilan tasdiqlangan “Davlat daromadiga o‘tkaziladigan mol-mulkni olib qo‘yish, sotish yoki yo‘q qilib tashlash tartibi to‘g‘risida”gi nizom hamda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2010-yil 29-dekabrda 2174-son bilan ro‘yxatga olingan “Surishtiruv, dastlabki tergov va sud muhokamasi davomida ashyoviy dalillar, moddiy qimmatliklar va boshqa mol-mulkni olib qo‘yish (qabul qilish), hisobga olish, saqlash, berish, sotish, qaytarish, yo‘q qilib tashlash tartibi to‘g‘risida”gi yo‘riqnomaga ham qat’iy rioya etilishi lozim.
6. Ashyoviy dalillar hukm qonuniy kuchga kirgunga qadar yoki jinoyat ishini tugatish to‘g‘risidagi ajrim yoki qaror ustidan shikoyat berish muddati o‘tgunga qadar saqlanadi. Shu bilan birga, JPK 210-moddasi birinchi qismi talabiga ko‘ra, surishtiruvchi, tergovchi, prokuror, sud zarur protsessual harakatlar amalga oshirilgandan so‘ng ayrim ashyoviy dalillarni, jumladan, tez buziluvchi narsalar, kundalik ro‘zg‘orda zarur bo‘ladigan narsalar, uy hayvonlari, parrandalar va boqish lozim bo‘lgan boshqa hayvonlarni tegishliligi bo‘yicha darhol qaytarib berish to‘g‘risida qaror qabul qilishi shart (mazkur moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno).

50. 
    исбот қилиш фаолиятининг жиноятчиликка қарши курашдаги ўрни
    

50.