Иш, энегрия, Қувват

3-расм. Анероид тузилиши схемаси 

---

21 
мумкин. Бунга йўл қўймаслик учун анероиднинг бутун шкала бўйича кўрсатишлари билан 
солиштирилади ва мазкур анероиднинг кўрсатишларига босимнинг ҳақиқий қийматини олиш 
учун тузатмалар киритилади. Бундай тузатишлар шкаланинг барча қисмлари бўйлаб бажарилади. 
Анероиднинг текшириш гувоҳномасида шкала бўйича тузатишнинг қийматлари ҳар 10 
мм.сим.уст. учун берилган, улар орасидаги қийматларни эса интерполяция усулида топилади. 
Атмосфера босими бирор тайинли қийматда, аммо муҳит температураси ҳар хил бўлса, 
анероиднинг кўрсатиши ҳам ўзгариб туради. Чунки, қутича ва пружинанинг (агар бор бўлса) 
эластиклиги муҳит температурасининг кўтарилиши ёки пасайишига қараб ўзгариб туради. 
Масалан, температура ошса қутича пружинасининг эластиклиги камаяди, натижада қутича 
қопқоғи кўпроқ букилади ва анероид гарчи атмосфера босими ўзгармаса-да, ундан ошиқроқ 
қийматини кўрсатади. 
Бундай ҳатоликни йўқотиш учун анероид кўрсатишига температура бўйича тузатма 
киритилади.
Анероидлар кўрсатишига температура таъсирини йўқотиш учун уларнинг кўрсатиши 0
0
С га 
келтирилади. Шу мақсадда барометрларнинг гувоҳномасида температура 1
0
С га ўзгарганда 
киритиладиган тузатманинг қиймати К берилган бўлади. У вақтда анероид кўрсатишини 0
0
С га 
келтириш учун зарур тузатиш миқдори х қуйидагига тенг: 
Х = Кt 
бунда, t – анероиднинг температураси. 
Демак, анероид кўрсатишини 0
0
С га келтириш учун К нинг қийматини асбоб 
температурасига кўпайтириш зарур. 
қўшимча тузатишда қутича ва пружинанинг қолдиқ деформацияси эътиборга олинади. 
қўшимча тузатиш вақт ўтиши билан ўзгариб туради. 
Шунинг учун асбобни текшириш гувоҳномасида қўшимча тузатишнинг аниқланган вақти 
кўрсатиб қўйилади. Анероиднинг қўшимча тузатишни вақти-вақти билан аниқлаб туриш зарур. 
Бу хилдаги тузатишларни (+) ишорада қўшиш, (-) ишорада айириш керак. 
Юқорида қайд қилганимиздек, анероид барометрик нивелирлашда, яъни босимлар фарқига 
қараб олинган жойларнинг баландликларини топишда қўлланилади. Бунинг учун одатда унча 
катта бўлмаган 1000 м гача баландликлар фарқи учун қуйидаги формуладан фойдаланилади. 
2
1
2
1
2
1
2
1
)
.
0036
,
0
1
(
16000
).
.
1
(
16000
Р
Р
Р
Р
t
Р
Р
Р
Р
t
Н
урт
урт









Бунда, Р
1
– пастки пунктдаги атмосфера босими; 
Р
2
- юқори пунктдаги атмосфера босими; 
t
ўрт
– пастки ва юқори пунктлардаги ҳаво температураларининг ўртча қиймати; 

- ҳавонинг ҳажмий кенгайиши коэффициенти; 

= 0,0036 град
-1
. 
1. Аероид билан атмосфера босимининг тузатилган қийматларини топишга ушбу 
мисолларни келтирамиз: 
1. № 392890 (134348) анероиднинг текшириш гувоҳномасида қуйидагилар берилган бўлсин. 
3-жадвал.