Ish maqsadi

7- LABORATORIYA ISHI


CHILANGAR DASTGOXI TOK UZATISHI VA ELEKTR BOSHQARUV SXEMASINI IZLASH.


ISH MAQSADI:
Chilangar dastgoxi tok uzatishi va elektr boshqaruv sxemasini o‘rganish va izlash, tajribaviy usul bilan tokar dastgoxining asosiy tok uzatish elektr dvigateli kuchlanishini aniqlish.
ASOSIY NAZARIY QISM
Tokar dastgoxi asosiy tok uzatish elektrodvigatelining kuchlanishi analitik va tajribaviy usullar bilan aniqlanishi mumkin. Elektrodvigatel kuchlanishini analitik usul bilan aniqlash uchun qo‘llanilayotgan materialning xususiyatlari ma’lum bo‘lishi kerak, kesish materiali va xususiyati bo‘lishi kerak, kesish va uzoqlik chuqurligi aniq bo‘lishi kerak. Yana shuningdek asosan kesish kuchini va tezligini bilish shart.
Kesish kuchlanishi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

P_rez= F_rez·Vrez/ 1000·60 (1)

Bu yerda: F_rez-kesish kuchi, Vrez-kesish tezligi, m/min.
Elektrodvigatel kuchlanishi
Rd= F_rez/r/cT, (2).
Kesishning foydali kuchlanishi
Rrez= s_r·TXP·S/ 1000·60·T^xv·S^yv ·T^m (3).
Bu yerda s_r-material xususiyatiga bog‘liq bo‘lgan kesish koeffitsenti
u_r- ishlatilayotgan material xususiyatiga, kesish chuqurligiga, kesish sifati va berilishiga bog‘liq bo‘lgan daraja ko‘rsatkichi.
S- shpindelning 1ta aylanishining borishi.(mm).
T- kesish chuqurligi, mm.
Cv- ishlatilayotgan material xususiyatiga bo-liы bщlgan koeffitsent.
Xv va Yv – aniq kesishda ishlatilayotgan material xususiyatiga va berilishi kattaligi hamda kesish chuqurligiga bog‘liq bo‘lgan daraja ko‘rsatkichlari.
T^m – kesish quvvati (ko‘mgungacha kesish ishining davomiyligi) mil.
Formulalarga kirgan koeffitsientlar va daraja ko‘rsatkichlari qiymatlari mashina qurish va kesish ma’lumotnomalarida keltiriladigan jadvallar bo‘yicha tanlanadi. Elektrodvigatel asosiy tok uzatish dastgoxi kuchlanishi maksimal yuklanishi uchun aniqlanadi, lekin shuni e’tiborga olish kerakki, dastgox va elektrodvigatelni oxirigacha yuklanmasa, u past FIK da va past kuchlanishi koeffitsientida ishlashi mumkun.
Tok uzatish dastgoxi elektrodvigatelining kuchlanishini analitik (amaliy) usulda aniqlash uncha ishonarli va yetarlicha aniq emas. Tok uzatish dastgoxi elektrodvigateli kuchlanishini tajribaviy usulda aniqlash yetarlicha aniq natijalarni beradi. Tajribani o‘tkazish uchun yetarlicha kuchlanishga ega bo‘lgan asosiy tok uzatish elektrodvigatelini olish kerak. Zanjirdan olingan uch fazali tokni elektrodvigatel ishlatish kuchlanishi o‘zi yozadigan vattmetr ko‘rsatkichi orqali aniqlanadi, tok uzatish elektrodvigatelining kuchlanishi esa quyidagi formula orqali aniqlanadi:
R₂ = ·P₁·P₁
P₂= P - P
Bu yerda R₁ – zanjirdan foydalanilayotgan kuchlanish kvt.
R₂ – elektrodvigatel validagi foydali kuchlanish kvt.
 - elektrodvigatel nekiga javob beruvchi RMD qiymati.
P – o‘sha rejimdagi elektrodvigatel yo‘qotishi.
Elektrodvigatelni turlicha yuklash FIK ma’lumotlari elektr mashinalar katalogida boriladi; ammo agar FIK ma’lumotlari laboratoriyalarda yo‘q bo‘lsa, kuchlanishiga javob beruvchi.
Bu yerda - tok uzatish elektr dvigatelining FIKi va nominal kulanishi. Yo‘qotish kuchlanishini tajriba orqali olish mumkun. ning xoxlagan yuklanishini yo‘qotishi o‘zgarmas va o‘zgaruvchan yo‘qotishlardan iborat. Nning o‘zgarmas yo‘qotishlari yolg‘ondakam yurish tajribasi yordamida aniqlanadi, shunday
O‘zgaruvchanlari esa quyidagicha orqali aniqlanadi.
O‘zgaruvchan tok dvigateli to‘xtab qoladi va statorda elektro-dvigatelining nominal tokiga teng tok paydo qilinadi. O‘zgaruvchan yo‘qotishlarga teng qo‘llaniladigan kuchlanishga teng. Bundan proporsionallik koeffitsienti K = P_v/ I_k­­² aniqlanadi.
Agar propotsionallik koeffitsienti ma’lum bo‘lsa, u holda xar qanday yuklanish uchun o‘zgaruvchan yo‘qotishlarni aniqlash mumkin. Dastgox elektrodvigatelining kuchlanishi:
P₂ = P₁ - P₁.
Bir kesimli chilangarlik dastgoxi simi elektrodvigatelining kuchlanishini quyidagi shartlarda aniqlang.
Ish turi- tayyorlash; ishlatiladigan material- b_vr = 75 kg/mm² oxirgi qarshilikka ega bo‘lgan po‘lat tekislik; kesish chuqurligi T = 7 mm, aylanma uzatish S = 2 mm/ob, ga teng. Dastgox FIKi  = 0,7 v ga teng, asbob sifatida tez kesadiganpo‘latdan yasalgan kesim qo‘llaniladi. Yechish: shartlarni bajarishdagi kesim tezligi (bt_us)
Vrez = C_V/T^xy·Sⁿ = 56/70,25,20,66 = 21,8 m/min
C_V koeffitsient qiymati va Xv hamda Yv daraja ko‘rsatkichlari bildirgich bo‘yicha qabul qilinadi. Kesish tezlanishi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi.
rrez = Cp·T^xp·S^yp = 200·7·2^0,75= 23000 N
Elektrodvigatelning kerakli kuchlanishi
P₀ = F_rez·V_rez /1000·60 = 23000·21,8/1000·60·0,7 = 11,9 kVt ga teng.
O‘zgaruvchan quvvat yo‘qotishlari quyidagi formuladan aniqlanadi:
Bu yerdagi -proporsionallik koeffitsienti.
Agar bizga proporsionnallik koeffitsienti ma’lum bo‘lsa, unda biz istalgan yuklamadagi o‘zgaruvchan quvvat yo‘qotishlarini aniqlashimiz mumkin.
LABORATORIYA QURILMASI TO‘G‘RISIDA MA’LUMOT
Laboratoriya mashg‘ulotlari tipli tokarlik stanogida olib boriladi. Tokarlik stanogi parametrlari to‘g‘risida ma’lumotni o‘zi yozar vattmetr, ampermetr, voltmetr kabi priborlardan olinadi. Talabalar tokarlik stanogi to‘g‘risida yetarli ma’lumot berishlik uchun laboratoriya xonasida stanogning pasporti va stanogni boshqaruv montaj va prinsipial sxemalari aks ettirilgan plakatlar bo‘lishi kerak. Stanogning elektr jixozlari xaqida ma’lumot beriladi. Stanog eletr sxemasi elementlarining vazifasi bilan tanishib chiqish kerak. O‘tkazgichlar markasi xaqida ma’lumotlar to‘plash lozim. Stanog barcha elektr jixozlarning texnik (pasport) ma’lumotlarga ega bo‘lishi kerak.
ISHNING BAJARISH TARTIBI

1. 
   Stanog elektr yuritmasi bilan tanishib chiqib, uning elektr jixozlari texnik ma’lumotlarini olishlik lozim.
   
2. 
   1-rasmga mos ravishda qurilmaning elektr sxemasini yig‘ishlik lozim.
   
3. 
   Tokarlik stanogi elektr yuritmasi dvigateli quvvatini eksperimental yo‘l bilan aniqlash.
   
4. 
   Kesishdagi foydali quvvatini analitik yo‘l bilan aniqlash kerak.
   

Stanok bosh yuritmasining quvvatini aniqlash uchun dvigatel va o‘lchash asboblari 1-rasmda keltirilgan sxemaga bog‘lanadi. Sxema yig‘ib bo‘lingach uni o‘qituvchiga tekshirtirish kerak. Ishni boshlashdan oldin o‘lchov priborlariningvazifasini bilib olish va olinadigan natijalar uchun jadvallarni tayyorlab qo‘yishlik kerak. Ishlov berish kerak bo‘lgan materialni stanoggga joylashtirish kerak. Materialning(zagatovkani) va keskichning qanday materialdan tayyorlanganligini aniqlash lozim. Sxema tekshirib bo‘lingandan so‘ng uni tarmoqqa ulab ishga tushirish kerak. Stanogning turli tezliklarda salt yurgandagi yuritmasi yo‘qotishlarni aniqlash kerak
P rofessionallik koeffitsinti Kni aniqlash quyidagi tartibda olib boriladi. Dvigatel stator cho‘lg‘amlarida nominal tok oqib o‘tishini taminlovchi kuchlanish bilan taminlanadi. Shu paytdagi asboblarning ko‘rsatishlari jadvalga kiritiladi. Kuyin tutashuv paytidagi quvvat isroflari aniqlanadi va koeffitsent K ni topiladi. Tokarlik stanogi elektr dlvigateli quvvatini aniqlash uchun uning boshqarish sxemasi 1-rasmdagidek qilib yeg‘iladi va berilgan po‘lat obrazesni turli kesish tezliklarida kesib ko‘rilganidagi asboblarning




ISHGA TAYYORGARLIK KO‘RISH.
Laboratoriya ishini boshlashdan oldin talaba o‘zi ish to‘g‘risida mustaqil tayyorgarlik ko‘rish kerak. Tayyorgarlik quyidagi tartibda bajariladi:

1. 
   tokarlik stanogi elektr yuritmasining barcha elementlari bilan tanishib chiqishlik
   
2. 
   tokarlik stanogi ishini ta’minlovchi avtomatik boshqarish sxemasini o‘rganishlik
   
3. 
   berilgan adabiyotlardan ishni bajarishga doir bo‘lgan ma’lumotlarni o‘qib o‘rganish lozim.
   
4. 
   nazorat savollariga javoblarni axtarib topishlik kerak.
   

NAZORAT SAVOLLAR.

1. 
   Qanday stanoklar tokarlik stanoklari xisoblanadi?
   
2. 
   Tokarlik stanoklarida qanday operatsiyalar bajariladi?
   
3. 
   Stanok yuritmasi dvigateldagi doimiy isrof (yo‘qotish)lar qanday aniqlanadi?