Ish maqsadi

2 –LABORATORIYa IShI.

“YUK VA ODAM TASHUVCHI LIFTLARNING ELEKTR JIHOZLARI VA ELEKTR BOSHQARUV SXEMASINI O‘RGANISH”.

ISH MAQSADI:

Yuk va odam tashuvchi liftlarning elektr jihozlari va boshqaruv sxemasi bilan tanishish.


ASOSIY NAZARIY MA’LUMOTLAR.
Liftlar –yuk va odam tashuvchi ko‘tarish mashinasi bo‘lib ma’muriy, ishlab chiqarish va axoli turar binolarda vertikal ravishda xarakat qiladi. Turli liftlarning asosiy tarkibiy qismi quyidagilardan iborat: kabina, ko‘tarish lebedkasi, posonchi, elektr dvigatel, elektr to‘xtatish uskunasi, yo‘naltiruvchi moslama, boshqarish apparatlari signalizatsiya va ximoya vositasi. Aytib ketilgan uskunalar shaxtaning ichida va shaxtadan tashqari xonada joylashadi.
1. Rasmda liftning aosiy uskunalarini kinematik sxemasi keltiril-gan. Bunda 1,4,5 va 6 –bloklar;2 va 7-posongilar; 3 va 8-troslar. Liftlar eshiklarining turiga ko‘ra : oddiy,yarim avtomatik va avtomatik turiga ajraladi.
Oddiy liftlarning eshiklari qo‘l bilan ochiladi va berkiladi. Yarim avtomatik liftlarning eshiklari qo‘l bilan ochilib,berkilishi avtomatik ravishda amalga oshiriladi.
Avtomatik liftlarning eshiklari ochilib berkilishi avtomatik rejimda bajariladi. Shaxta eshiklari kabinaning eshiklari bilan birdaniga ochiladi. Buning uchun shaxta ichidagi rrichag tizimi oldinga surilib eshiklarni ochadi yoki richag kabinaning eshigiga qatirilgan bo‘lib shaxta eshigini paziga kirib eshikni ochib yuboradi.
Shaxta eshiklari odatda avtomatik berkituvchilar bilan jihozlanadi. Kabina qavatning poliga nisbatan ±150 mm farqli ravishda to‘xtasashaxta emiklari ochilmaydi.
Zamonaviy liftlar tarkibiga pasangilar kiradi va bu bilan ularning ishchi raqamlarini yengillashtirib yurituvchi dvigatelni quvvatini kamaytirishga sababchi bo‘lida.
Posangining vazni kabina og‘irligi va lift ko‘tara oladigan eng katta yukning yarim vaznini yig‘indisiga teng. Har qaysi posangi ikki tomonlama ko‘vushlar (boshmak) bilan qatiriladi. Posonchi qanatlarga qatiriladi va kabinaga nisbatan qarama-qarshi tomonda joylashadi. Qanatlar lebedkaning barabaniga qatiriladi. Lebedkaning muxim qismi-reduktor bo‘lib dvigatelning aylanish tezligini baraban yoki shkivning tezligiga keltiradi.
Tezkor liftlarning ko‘tarish mexanizmlari reduktorsiz qilib bajariladi.
Har qaysi liftning mexanizi to‘xtatish moslamasi bilan jihozlanadi.
Uning asosiy vazifasi –kabinani kerakli manzilda to‘xtatish.
Kanatlarning uzunligi 1 lab. Tezlikni ortib ketishda maxsus to‘xtagichlar (lovitel) ishlab ketib shkiv orqali qanatni qisib qoladi. Bunday to‘xtagichlar kabinaning pastki qismida joylashadi va ular ishlab ketganda dvigatel to‘xtaydi.
Liftlarning elektr jihozlari: elektr dvigate, qavat qayta ulagichlar, yo‘l uzgichlar, rыchagli uzgichlar, boshqarish tugmachalari, eshiklar kontakti, pol kontakti va to‘xtatish elektromagnitlardan iborat.
Liftning yurituvchi dvigatelini quvvatini aniqlash uchun quyidagi tenglamalar bilan foydalanish zarur:


;
Valdagi moment qiymati:
;
Bunda M₁ va R₁ – yuritmaning dvigatel rejimidagi moment va quvvati.
M₂ va R₂ – yuritmaning generator rejimidagi moment va quvvati.
η - umumiy foydali ish koeffitsienti
F-kanatni tortib turuvchi shkividagi kuch, N
F= F₁-Fe = G- G_n+ q_k (2x-N)
bu yerda:
G – yukning og‘irligi N (kg);
q - tenglashtirish koeffitsienti
Gn- o‘rtacha ko‘taradigan yuk N (kg)
Qk- kanatni bir pogon metri (kg)
bu yerda:
R_pod-ko‘tarish uchun ketgan quvvat
t_pod- ko‘tarish uchun ketgan vaqt
R_sp- tushirish uchun ketgan quvvat
t_sp- tushirish uchun ketgan vaqt
LABORATORIYA QURILMASINING QISQACHA XARAK-TERISTIKASI.
2-rasmda liftni boshqarishni elektrik sxemasi keltirilgan. Dvigatelni ishga tushurish 3 pog‘onada olib borilgan dvigatelning stator chulg‘amiga parallel ravishda elektromagnit tormoz ulangan, uning kolodkalari staterni chulnish kuchlanishi kelishi bilan kutariladi.
Dvigatelni ishga tushirish 2 xil yo‘l bilan bajarilishi mumkin: biri kabinada turgan odm orqali buyuruvchi knopka KP yordamida, ikkinchisi xar qanday etajda turgan odam orqali chaqiruvchi knopka KV yordamida. Liftning xarakterli xususiyatga ega bo‘lgan apparatlardan biri umumiy boshqarish paneliga joylashtirilgan etaj relesi ER va etaj pereklyuchateli EPdir. Dvigatelni zanjiriga yana chegaralovchi vqklyuchatel KVlar ulangan. Undan tashqari yana boshqarish zanjiriga, odamlarni xavfsizligini ta’minlovchi bir qancha blokirovkalar o‘rnatilgan.
Masala: Kabinani eshigi ochiq vaqtda yurib ketmasligini boshqarish zanjiriga ulangan chegaralovchi uzuvchi D1, Dp va DK lar ta’minlaydi. Boshqarish zanjirida yanada poldagi chegaralovchi ulab-uzuvchilar xam bor, ular, agar kabinada odam bo‘lsa ochiq turadi va kabina bo‘shashi bilan yopiladi. Agar passajir 1- etajga tushmoqchi bo‘lsa u xolda u buyuruvchi knopka KP-1 ni bosadi. U holda shaxta eshigini kontaktlari chegaralovchi uzgichlar KL, KK va DK ni kontaktlari,”stop”knopkasi shu bilan birga ZUni kontaktlari orqali etaj relesi ERp-1 ga o‘zgaruvchi tokdan kuchlanish keladi. ERp-1 ni ikkinchi uchi tarmoqga ulangan. Etaj relesi ERp-1 ishlab uzish kontaktlarini ulaydi va etaj qayta ulovchi EP_p-1 orqali V ni kontaktlarini g‘altagiga kuchlanish beradi. V ulanishi bilan dvigatelni statoriga kuchlanish beriladi. Shu bilan bir vaqtda tormoznoy shkifni qo‘yib yuboruvchi elektromagnit tormoz ETni goltoniga xam kuchlanish keladi.K_pP_p knopka qo‘yib yuborilgandan keyin ER1 releni g‘altagi va KV kontaktorni g‘attagi tarmoqga ER1 ni kontaktlari orqali ulanib qoldi va Vni kontaktlari KV va KNga, shu bilan bira mayatnikli vaqt relesi bilan sozlangan, dvigatelni vaqt bo‘yicha boshqarishni beradigan tezlanish kontaktlari 1U va 2U ga ulanadi.
Shuning uchun V kontaktori izidan ushlab tutish faktori bo‘yicha tezlanish kontaktor 1U, 2U, 3U lari ishlaydi, shundan keyin dvigatel tabiiy xarakatda ishlaydi. Lift xarakatlanayotgan vaqtda ZU puskovoy kontaktlar bilan bloktrovka qilingan xar xil kontaktlarni ishiga yakun yasaydi va 1U, 2U ni kontaktori g‘altaklarni tarmoqdan uzib qo‘yadi. Kabinani xarakatlanishi qachonki kabina belgilangan etajga yetib kelganda to‘xtaydi. (Ya’ni 1-etajga). Kabinani xar qanday etajda turib chaqirish mumkin, qachonki kabinada passajir yo‘q bo‘lsa. Masalan: chaqirish knopkasi KPV1 ni bossak, ER1ni galtakka kuchlanishi keladi. U holda knopkani qo‘yib yuborganimizda xam ulangan holda qoluvchi N kontaktlar ER ni kontaktlari orqali pisaniya oladi. N kontaktorni izidan elektromagnitik tormoz va tezlanish kontaktorlariishlab ketadi. Kabina pastga qarab xarakat qiladi va etaj qayta ulovchisi Ept o‘z holiga yetgan.