Ишлаб чиқариш ҳаражатлари режа: Тадбиркорлик фирмаларининг асосий шакллари

Умумий харажатлар
Ишлаб чиқариш харажатлари
Муомала харажатлари
Ёқилғи ва мойлаш материалларининг харажатлари
Амортизация харажатлари
Хом-ашё харажатлари
Иш ҳақи
Соф муомала харажатлари
Қўшимча муомала харажатлари

Корхоналарни ялпи харажатлари ўзгармас ва ўзгарувчан харажатлардан иборат бўлади.

Корхоналарни ялпи харажатлари ўзгармас ва ўзгарувчан харажатлардан иборат бўлади.

Ўзгармас харажатлар (Fixed cost=FC) — бу қисқа муддатли оралиқда маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмаган харажатдир. Ўзгармас харажатларга бинодан, техникадан, иншоотлардан, ишлаб чиқариш ускуналаридан фойдаланиш билан боғлиқ харажатлар, ижара ҳақи, каптал таъмирлаш, маъмурий харажатлар киради.

Ўртача ўзгармас харажатлар (AFC-Average Fixed Cost)-бир бирлик маҳсулотга тўғри келадиган ўзгармас харажат бўлиб, у қуйидагича аниқланади:

• AFС(Q)=FC/Q

Q
FC, AFC
FC
AFC
*Пиндайк Р., Рабинфельд Д. Учебник. Микроэкономика.: Питер, 2011. — 211 с
Ўртача ўзгармас харажат маҳсулот ҳажми ошиши билан камайиб боради. Ўзгармас харажат (FC) ва ўртача ўзгармас харажатлар (AFC) чизиғи графикда қуйидагича тасвирланади:

Ўзгарувчан харажатлар (varaible cost =VC) —бевосита маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми билан боғлиқ харажатлардир, яъни хом ашё, материаллар, ёқилғи, электр энергия, иш ҳақи ва шунга ўхшашлардан иборат.

• Ўзгарувчан харажатлар (varaible cost =VC) —бевосита маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми билан боғлиқ харажатлардир, яъни хом ашё, материаллар, ёқилғи, электр энергия, иш ҳақи ва шунга ўхшашлардан иборат.
• Ўзгарувчан харажатларнинг график кўриниши:

• Нуреев Р. М. Курс микроэкономики : учебник — М .: Норма : ИНФРА-М ., 2014. — 232 с.

Ўртача ўзгарувчан харажатлар(AVC - Average Variable Cost) – бир бирлик ишлаб чиқарилган маҳсулотга тўғри келадиган ўзгарувчан харажат бўлиб, у ўзгарувчан харажат миқдорини ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига нисбати билан аниқланади. Ўртача харажатлар фирма оптимал технологик размерга (оптимал ишлаб чиқариш ҳажмига) эришганда ўзининг минимал қийматига эришади (4-расм). Ишлаб чиқариш ҳажми яна ошса, ўртача харажат ҳам ошиб боради.