Ишлаб чиқариш устама харажатлари ҳисоби ва уларни маҳсулот (иш, хизмат) таннархига киритиш усуллари

Asosiy ishlab chiqarish bo‘limlari	Xizmat ko‘rsatish bo‘limlari
Jami xarajatlar
Mashina sexi	Yig‘uv sexi		Texnik xizmat	Moddiy texnik ta’minoti
Taksimotdan oldingi Ishlab chiqarish ustama xarajatlari smetasi	40 000 000	20 000 000		60 000 000	11 600 000		131 600 000
Kursatilgan xizmatlar taksimoti:
Texnik xizmatlar
Taksimot koeffitsienti	3/8 yoki 37,5 %	5/8 yoki 62,5 %		8/8 yoki 100%
Taksimot summasi	22 500 000 (60 000 000* 37,5%)	37 500 000 (60000000* 62,5 %)		- 60 000 000			0
Moddiy texnika ta’minoti
Taksimot koeffitsienti	8/9 yoki 88,9 %	1/9 yoki 11,1 %		9/9 yoki 100 %
Taksimot summasi	10 311 111 (11600000 *88,9%)	1 288 889 (11600000* 11,1 %			-11 600 000		0
Jami xarajatlar	72 811 111	58 788889		0	0		131 600 000

Qadamba-qadam taqsimlash metodi. Ushbu metodga ko‘ra xizmat ko‘rsatuvchi bo‘linmalarning o‘zaro bir-biriga ko‘rsatadigan xizmatlari e’tiborga olinadi, ushbu xizmat ko‘rsatuvchi bo‘linmalar xarajatlarining barchasi asosiy ishlab chiqarish bo‘linmalari xarajatlariga ularning jami ustama ishlab chiqarish xarajatlaridagi ulushiga mos ravishda qadamba-qadab olib boriladi. Chunonchi, 1- qadamda xizmat ko‘rsatish bo‘linmalarining ishlab chiqarish ustama xarajatlari asosiy ishlab chiqarish sexlari va xizmat ko‘rsatuvchi bo‘linmalar o‘rtasida taqsimot ulushiga qarab taqsimlanadi. 2qadamda boshqa xizmat ko‘rsatish bo‘linmasiga 1-qadamda taqsimlangan xarajatlar asosiy ishlab chiqarish bo‘limlari o‘rtasida ular uchun belgilangan taqsimot ulushlariga qarab qayta taqsimlanadi.
Yuqoridagi materiallar asosida xizmat ko‘rsatuvchi bo‘linmalarning ishlab chiqarish ustama xarajatlari asosiy ishlab chiqarish bo‘dimlari va xizmat ko‘rsatish bo‘linmalari o‘rtasida kadamba-kadam taksimlash metodiga ko‘ra kuyidagicha taqsimlanadi:

Ko‘rsatkichlar	Xizmat ko‘rsatish bo‘limlari		Asosiy ishlab chiqarish bo‘limlari			Jami xarajatlar
	Texnik xizmat	Moddiy texnik ta’minoti		Mashina sexi	Yig‘uv sexi
Taksimotdan oldingi Ishlab chiqarish ustama xarajatlari smetasi	60 000 000	11 600 000		40 000 000	20 000 000		131 600 000
	Kursatilgan xizmatlar taksimoti:
	Texnik xizmatlar
1-qadam
TX ulushi TXSummasi		20 % 12 000 000		30 % 18 000 000 -	50% 30 000 000		100% (60 000 000)
2-qadam
MMTga to‘g‘ri keluvchi xarajatlar taqsimoti		(23 600 000)		20980400	2619600		(23 600 000)
Taksimot ulushi				*88,9%	11,1%
Jami				78 980 400	52 619 600		131 600 000

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonuni. T., «Xalq so‘zi» gazetasi, 1996.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining 1997 yil 15-yanvar 5-son buyrug‘i (yillik va yarim yillik hisobotni to‘ldirish to‘g‘risida). T., «O‘zbekiston Respublikasi Moliyaviy qonunlari» oylik nashr, 1997.
   
3. 
   Buxgalteriya hisobining milliy standarti 0-21.
   
4. 
   Bobojonov O.,Xasanov B. Finansovыy uchet.-izd. TGEU, 2001
   
5. 
   Bobojonov O.U. Moliyaviy hisob. T., «Mehnat», 1999.
   
6. 
   Moliyaviy hisob. KARANA korporatsiyasi, T., 2000.
   
7. 
   Paliy V.F. Upravlencheskiy uchet - M.:Soyuzaudit. 1997.
   
8. 
   Paliy V.F., Paliy V.V. Finansovыy uchet., -M.: FBK. 2001
   
9. 
   Rizaqulov A.A., Ibrohimov A.K., Hasanov B.A., Usanov A.U., Mamatov Z.T. Buxgalteriya hisobining xalqaro standartlari. 1-III tom. TMI va IUT, 1994.
   
10. 
    www.ziyonet.uz