Ishlab chiqarish turlari va ularda ishni tashkil qilish

 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. Xidoyatov A.V. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari. Darslik. – T.: 
Tafakkur-bo‘stoni, 2020. - 366 b. 
2. Xoliqberdiyev T.U. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari: Darslik. – T.: 
Noshir. 2012. – 416 b. 
3. Бурцев В.М. и др. Технология машиностроения. В 2-х т. – М.: Изд. МГТУ 
им. Н.Э. Баумана. 1998-2001. 
4. Суслов А.Г. Технология машиностроения. – М.: Машиностроение, 2004. 
400 с. 
5. Н.Ф. Пашкевич и др. Технология машиностроения: уч. пос. /под ред. 
Пашкевича Н.Ф. / Минск: Новое знание. 2008. – 478 с. 
13. 
www.ziyonet.uz
  
14. 
www.referat.uz
  
15. 
www.techmash.stankin.ru
  
16. 
www.tehdoc.ru
 
 
 

---

MA‘RUZA № 6. 
MASHINASOZLIKDA ANIQLIK VA UNGA TA‘SIR ETUVCHI OMILLAR 
REJA: 
 
1. Aniqlik haqida tushuncha 
2. Aniqlikka ta‘sir etuvchi asosiy omillar 
3. Stanokning noaniqligi 
4. Kesuvchi asbob va yordamchi asbob hamda moslamalarni tayyorlash aniqligi 
va ularning ishlash davomida yeyilishi 
5. Kesuvchi asbobni o‘rnatish va stanokni sozlash 
6. Zagotovkani stanok va moslamaga o‘rnatish va bazalash xatoligi 
7. Texnologik tizimga ta‘sir etuvchi kuchlar ta‘siri ostida stanok detallarining, 
ishlov beriladigan detalning va asbobning deformatsiyalanishi 
8. Texnologik tizim bikrligi 
9. Issiqlik deformatsiyalari va ichki kuchlanishlar 
10. Ishlov berishning umumiy xatoligi 
2.1.1-§. Aniqlik haqida tushuncha 
Mashina va mexanizmlarni loyihalashda kinematik, mustahkamlik, bikrlik, 
yemirilishga chidamlilik hisoblari bilan bir qatorda aniqlik hisoblari ham bajariladi. 
Aniqlik - bu har qanday mashina va asbobning asosiy ko‘rsatkichlaridan biri. 
Absolyut aniq detalni tayyorlash mumkin emas, chunki uni tayyorlash jarayonida turli 
xatoliklar tug‘iladi. 
Shuning uchun ham mexanik ishlov berishda turli aniqliklarga erishiladi. 
Mexanik ishlov berish natijasida hosil bo‘lgan detalning aniqligi qator omillarga 
bog‘liq bo‘ladi va quyidagilar bilan ifodalanadi: 
a) detalning yoki uning alohida konstruktiv elementlarining to‘g‘ri geometrik 
shakldan og‘ishi; 
b) detalning haqiqiy o‘lchamlarini uning nominal o‘lchamlaridan og‘ishi; 

---

v) detalning yuzalarini, o‘qlarini o‘zaro aniq joylashishdan og‘ishi (masalan: 
o‘zaro paralellikdan og‘ish, o‘zaro perpendikulyarlikdan og‘ish va shu kabilar). 
Mexanik ishlov berishning tannarxi va mehnat sarfi talab etilayotgan detal 
aniqligiga bog‘liq bo‘ladi. Detalning aniqligi qancha yuqori bo‘lsa uning tannarxi ham 
shuncha yuqori bo‘ladi. 
Detallarning xizmat vazifasiga qarab 19 ta aniqlik kvaliteti belgilangan bo‘lib IT 
01 dan IT 17 gacha. Aniqlik kvalitetining tartib raqami ortishi bilan uning dopusk 
maydoni ortib boradi. 
IT 01,0,1 tekis parallel yakuniy o‘lchov vositalari uchun kvalitet aniqligi, IT 
2,3,4 chegaraviy kalibrlar va alohida aniqlikka ega bo‘lgan mahsulotlar uchun kvalitet 
aniqligi, IT 5 dan IT 12 gacha yig‘ish jarayonida boshqa detal yuzasi bilan tutashuvchi 
detallar o‘lchamlari uchun va nihoyat IT 13 dan IT 17 gacha esa past aniqlikdagi 
o‘lchamlar uchun. 
Yalpi va ko‘p seriyali ishlab chiqarish sharoitida detallarning aniqligi asosan 
dastgohlarni kerakli o‘lchamga sozlash natijasida erishiladi. Kichik seriyali va donali 
ishlab chiqarish sharoitida esa qo‘shimcha yakunlovchi operatsiyalar qo‘llash hamda 
yuqori malakali ishchi kuchidan foydalanish hisobiga ta‘minlanadi. 
Ishlab chiqarish sharoitida detalning aniqligi qator omillarga bog‘liq bo‘lganligi 
uchun ularni olib bo‘lishi mumkin bo‘lgan aniqlik bo‘yicha emas, balki iqtisodiy 
aniqlik bo‘yicha tayyorlanadi.