Ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi
Download 3.82 Mb. Pdf ko'rish
|
Ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi
|
14.1.1- jadval
Tizimli siljishlarning ta’siri tahlil № Ko’rsatkichlar A B Jami 1. Sotishning hajmi, dona 100000 20000 120000 2. 1-dona uchun narxi, so’m 2000 3000 - 3. Sotishdan tushgan daromad, ming so’m 200000 60000 260000 4. 1-donaga bo’lgan o’zgaruvchan sarflar, so’m 1600 1900 - 5. Sotishning butun hajmiga bo’lgan o’zgaruvchan sarflar, ming so’m 160000 38000 198000 6. Marjinal daromad, ming so’m 40000 22000 62000 7. Doimiy sarflar, ming so’m x x 30000 8. Sof foyda, ming so’m x x 32000 B mahsuloti 1-donasining sotishiga A mahsulotining 5 donasi to’g’ri keladi. Keyinchalik B mahsulotning x dona kritik nuqtasi va 5x- A mahsulotining miqdoriga shartli ravishda yo’l qyiladi. Joyiga qoyishda quyidagilarga ega bo’lamiz: (2000 x 5x) + 3000x - (1600x5x) - 1900x - 30000000 = 0 10000 = 3000x - 8000x - 1900x - 30000000 = 0 3100x = 30000000 so’m, x = 9677 dona - B mahsuloti 9677 dona x 5 = 48385 dona- A mahsuloti, 9677 dona + 48385 dona = 58062 dona Bva A mahsulotlari. Sotish hajmining kritik nuqtasi - 58062 dona, shundan 9677 dona B mahsuloti va 48385 dona A mahsuloti hisoblanadi. Aytaylik, sotilgan mahsulot tizimining quyidagi o’zgarishlari sodir bo’ldi (14.1.2-jadvalga qarang). 14.1.2-jadval Tizimli siljishlarning ta’siri tahlil № Ko’rsatkichlar A B Jami 1. Sotishning hajmi, dona 80000 40000 120000 2. 1-dona uchun narxi, so’m 2000 3000 - 3. Sotishdan tushgan daromad, ming so’m 160000 120000 280000 4. 1-donaga bo’lgan o’zgaruvchan sarflar, so’m 1600 1900 - 5. Sotishning butun hajmiga bo’lgan 128000 76000 204000 299 o’zgaruvchan sarflar, ming so’m 6. Marjinal daromad, ming so’m 32000 44000 76000 7. Doimiy sarflar, ming so’m x x 30000 8. Sof foyda, ming so’m x x 46000 Mahsulot tizimini taqqoslashda yuqori marjinal daromad bilan mahsulot hissasining ko’tarilganligini ko’ramiz, shuning uchun sof foyda ko’tarildi. Bunda, kritik nuqtani topamiz: (2000 x 2x) + 3000x - (1600 x 25x) - 1900x -30000000 = 0, 4000x + 3000x - 32000x - 1900x – 30000000 = 0, 1900x = 30000000, x = 15790 dona - B mahsuloti, 15790 dona x 2 = 31580 dona- A mahsuloti, 15790 dona 31580 dona 47370 dona B va A mahsulotlari. Sotish hajmining kritik nuqtasi 47370 dona, shundan 15790 dona V mahsuloti va 31580 dona A mahsuloti hisoblanadi. Natijani oldingi hisob bilan taqqoslab kritik nuqtaning hajm kamayishi tomoniga qarab 1015 donaga o’zgarganini belgilaymiz. Bu holda tabiiy holatdagi hajmi o’zgarmasdan qolganligi e’tiborni jalb qiladi. Demak, sotuvning umumiy hajmini nazorat qilishda ham tizimli siljishlarni tahlil qilish kerak, chunki u haqiqiy foydaning rejalashtirilganidan chetga chiqishini ko’rsatadi. Mahsulotni sotishni maksimallashtirish resurslar bilan ta’minlanganlik nuqtai nazaridan ham ko’riladi. Qo’shimcha ishlab chiqarish quvvatlari foydasiz bo’lishi mumkin. Marjinal daromad usuli- tenglama usulining har xilligi quyidagi formulaga asoslanadi: Marjinal daromad = Sotishdan tushgan daromad - Sotishning hajmiga sarflangan o’zgaruvchan xarajatlar Bunda kritik nuqta, Kritik nuqta = Umumiy summadagi doimiy sarflar Birlikdan kutilayotgan marjinal daromad Bizning misolda bu quyidagicha bo’ladi: 30000000 : 516700 = 58061 dona = 58062 dona, 62 mln. so’m : 120000 dona = 516700 so’m. Marjinal yondashishda menedjer doimiy sarflar haqida ma’lumot oladi; ular umumiy marja bilan qoplanadimi yoki yo’qmi? Mahsulotning har bir turidan marjinal daromadning hajmi haqida, har bir mahsluotning marjinalligi haqida ma’lumotlarni yig’adi va chuqur o’rganadi. Bizning misolda: A mahsuloti = 4002000 x 100 = 20 %, B mahsuloti = 11003000 x 100 = 36,7 %. Mahsulotning marjinalligi - bu daromadga (bahoga) foizli nisbatda bo’lgan mahsulot birligiga to’g’ri keladigan marjinal daromaddir. 300 Marjinal daromad narxni qayta ko’rib chiqish, ishlab chiqarilayotgan mahsulot assortimentini o’zgartirish, mahsulotni sotishni rag’batlantiruvchi mukofotlarning miqdorini o’rnatish, reklama kampaniyasini o’tkazish va boshqa marketing muomalalar bilan bog’liq bo’lgan boshqaruv qarorlari asosida yotadi. Grafik usul zararsizlik boyicha iqtisodiy va buxgalterlik modullarining grafiklarini tuzish asosida yalpi daromadning sotishga, xarajatlar va foydaning ishlab chiqarish hajmiga nazariy bog’liqligini aniqlaydi. Iqtisodiy modul asosan ishlab chiqarish hajmining o’sishi va pasayishi holatlarida o’zgaruvchan xarajatlarning hulqini yoritadi. Iqtisodchilar ikki turdagi ta’sirni ajratadilar: masshtabning o’suvchi va salbiy ta’siri. Masshtabning o’suvchi ta’siri- mahsulot birligiga bo’lgan o’zgaruvchan xarajatlar ishlab chiqarishning past darajalarida yuqori va ishlab chiqarishning ko’proq unumliroq darajasida tenglashadi. Masshtabning salbiy ta’siri- mahsulot birligiga bo’lgan o’zgaruvchan sarflar zaxiralarning taqchilligi va tanqis sharoitlar natijasida ishlab chiqarishning samarali darajasidan tashqarida tezda o’sib ketadi. Zararsizlikning buxgalteriya moduli- bu yalpi daromad bilan yalpi xarajatlarning ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga bog’liqligining chiziqli grafigidir. Tahlil uchun asos bo’lib zararsizlik (kritik) nuqtani hisoblash xizmat qiladi. Foyda maydoni bilan zararlar maydoni kritik nuqtadan o’nga va chapga tarqaladi (14.1.2-rasmga qarang). Yalpi daromad va sarflar, m.s. Daromad C D B A K doimiy 0 Mahsulot biriligi va sotish hajmi Zarar Kritik nuqtadagi hajmi Foyda Download 3.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|