Ishlab chiqaruvchi tashkilot: Toshkent tibbiyot akademiyasi Gematologiya

Gemopoez regulyatsiyasi 
Qon yaratish quyidagi omillar bilan boshqariladi: 

o‘sish omillari - eritropoetin, leykopoetin, trombopoetin; 

mikroelementlar, vitaminlar, gormonlar (eritropoetin, tiroksin, androgen, 
kortikosteroidlar, o‘sish gormonlari). 
O‘sish faktorlariga koloniya stimullovchi omillar, interleykinlar va 
ingibirlovchi omillar kiradi. Deyarli barcha o‘sish omillari o‘zak hujayralar va 
kolloniya hosil qiluvchi hujayralarga ta'sir qiladi. Normal eritropoez uchun zarur: 

---

14 
1. Oqsil almashinuvini boshqaruvchi gormonlar (gipofiz somatotrop gormoni, 
tiroksin va b.)
2. Kaltsiy 
almashinuvini 
boshqaruvchi 
gormonlar 
(paratgormon, 
tireokalsitonin) 
3. Androgenlar eritropoezni stimullaydi, estrogenlar esa tormozlaydi.
4. Eritropoetin. Eritropoetinning katta qismi buyraklarda hosil bo‘ladi. Uning 
hosil bo‘lishi buyrakdagi qon aylanishi va kislorod tanqisligi bilan bog’liq. 
Eritrotsitlar sonining kamayishi va kislorod parsial bosimining tushishi eritropoetin 
ishlab chiqarilishi oshishi uchun asosdir. Surunkali buyrak kasalliklarida 
eritropoetin ishlab chiqarilishi kamayadi. 
Trombopoetin jigarda sintezlanadi, kolloniya hosil qiluvchi megakariotsitar 
qator hujayralarining proliferatsiyasi va differensirovkasini, trombotsit hosil 
bo‘lishini kuchaytiradi. 
5. Mikroelementlar (temir, mis, rux, selen va b.). Temir gem tarkibiga kirib, 
gemoglobin sintezi uchun zarur. Organizmda temir tanqisligi alimentar sabablar, 
oshqozon-ichak kasalliklarida so‘rilish buzilishi, temirga ehtiyoj oshishi 
(homiladorlik, sportsmenlarda), qon ketganda rivojlanadi.Mis eritrotsitlar 
yyetilishida katta ahamiyatga ega. 
6. Vitaminlar. Foliy kislotasi, B
12
, B
6
, B
2
va C vitaminlari qon yaratish uchun 
zarur. Vitamin B
12
va foliy kislotasi eritroblastlarda nuklein kislotalar sintezida 
ishtirok etadi va ularning proliferatsiyasini kuchaytiradi.
7. Sitokinlar (interleykin 1, 3, 6, 11 va 12, o‘sma nekrozi omili) polipotent 
o‘zak hujayralar differensirovkasida ishtirok etadi. Ingibirlovchi omillar 
gemopoetik 
hujayralar 
ishlab 
chiqarilishini 
susaytiradi.Bu 
omillarning 
yyetishmovchiligi natijasida leykemiya, qonda leykotsitlar oshishi rivojlanadi. 
Lyeykemiya ingibirlovchi omili monotsit - makrofaglar proliferatsiyasi va 
differensirovkasini tormozlaydi