Қишлоқ хўжалик фитопатологияси фанининг мақсади ва вазифалари

Помидор мевасининг чатнаши ва шакли ўзгариши - ноинфекцион касаллик, ташқи 
муҳит факторлари билан помидор навлари орасидаги ўзаро таъсирлар натижасида ривожланади. 
Унинг аломатлари - мевалар новдага бириккан жойлари концентрик доиралар шаклида чатнаши
ёки меваларнинг тепа қисми (гул бўлган тарафи) паллаларга бўлинган хунук шакл олишидир.
Айни шундай белгилар помидор мевалари 2,4-Д гербициди билан зарарланганда ҳам 
ривожланади. Касалликнинг асосий сабаби - помидор гуллаш пайтида гуллар бирор жиддий 
жароҳат олиши, масалан, ҳарорат жуда пасайиши, 2,4-Д гербициди билан зарарланиши; мевалар 
ўсиши қуруқ ҳавода бошланиб, кейин кучли ёмғир ёғиши ёки босиб суғориш; кундуз ва кеча 
ҳароратлари орасида катта фарқ кузатилиши; мева ўсиши пайтида ҳаво ҳарорати жуда пасайиши 
ёки жуда кўтарилишидир. 
Кураш чоралари. Умумий агротехника қоидаларига риоя қилиш, экинларни гербицидлар 
зараридан асраш, толерант навларни экишдир (NacNab et al., 1983; Watterson, 1985). 
Помидор мевасининг ичи бўшлиги. Ноинфекцион касаллик, атроф-муҳит факторлари 
таъсирида гуллар сифатсиз чангланиши ва/ёки етарли мева эти ҳосил бўлмаслиги натижасида 
ривожланади. Бунда мева бесўнақай шакл олиб, вазни енгил, ичи бўш бўлиб, кам уруғ ҳосил 
қилади. Ҳаво ҳарорати 38°С дан баланд ёки 13
0
С дан паст бўлиши, кундуз ва кеча ҳарорати 
орасида катта фарқ кузатилиши, қурғоқчилик ёки ортиқча намлик, гормонал препаратларни 
пуркаш касаллик чиқишига сабаб бўлади, ортиқча азот қўллаш уни кучайтиради. 
Кураш чоралари - умумий агротехника қоидаларига риоя қилиш, таркибида моддалар 
баланси сақланган ўғит беришдир (NacNab et al., 1983; Watterson, 1985). 
Озуқа моддалар етишмаслиги ёки заҳарлилиги. Озуқа моддалар етишмаслиги 
кузатилганида помидор ўсимликларида қуйидаги белгилар ривожланади. Азот: барча баргларда 
(пастдагиларидан бошлаб) хлороз доғлари пайдо бўлиб, улар аста-секин қурийди, ўсимликларнинг 
бўйи пасаяди, барглар урчуқсимон шакл ва оч-яшил тус олади. Фосфор: поя, новда, барг 
томирчалари ва бандлари қизғиш-тўқ-қизил тус олади ёки барглар тўқ-яшил тус олиб, уларнинг 
остки томонида тўқ-қизил доғлар пайдо бўлади, ўсимлик ўсиши секинлашади. Калий: барча 
баргларнинг (пастдагиларидан бошлаб) томирчалари ораларида хлороз ривожланади, уларнинг 
четлари куйганга ўхшаб ва буралиб қолиши мумкин. Марганец: ёш ва ўрта ёшли барглар 
олачипор тус олади, барг томирчалари оралари оч-яшил хлороз билан тўлади. Кальций: ёш 
барглар хунук шакл олади, сарғаяди, сўнгра уларнинг четларида хлороз ва тўқ-қўнғир некрозлар 
ривожланади. Магний: олдин пастки барглар томирчалари ораларида хлороз доғлари пайдо 
бўлади, сўнгра барча барглар аста-секин бутунлай сарғаяди; ёш барглар буралиб, мўрт бўлиб ва 
қуриб қолиши мумкин. Темир: ёш баргларнинг асосий томирлари орасида хлороз доғлари пайдо 
бўлади, тўқималар тез сарғаяди ва рангини йўқотади, аммо барг томирчалари яшил рангини 
сақлаб қолади. Рух: асосан ёш баргларнинг томирчалари орасида олдин хлороз, сўнгра некроз 
доғлари ривожланади, барглар олачипор бўлиб қолади. Бор: баргларнинг четларида хлорозлар ва 
кучсиз некроз доғлари ривожланади, бор ўта етишмаслиги кузатилганида новдаларнинг ўсиш 
нуқталари сарғаяди ва қурийди, ён новдалари ўсиб чиқади. Молибден: пастки барглар томирлари 
орасида хлороз ривожланади, улар сарғаяди, четлари юқорига буралиши мумкин. Мис: асосан ёш 
барглар кўкиш-яшил тус олади, юқорига буралиб, қайиқсимон шакл олади, ўсимликлар ўсмай 
қолади ва хлороз доғлари билан қопланади. Олтингугурт: барглар оч-яшил тус олади, уларнинг 
(пасткиларидан бошлаб) томирчалари ораларида хлороз ва қисман некроз ривожланади, барглар 
устида тўқ-қизил доғлар пайдо бўлади, новдалар ёғочлашиши ва нозиклашиши мумкин. 
Тупроқдаги паст ҳарорат, юқори ёки паст рН, тупроқ зичланиши ва ўсимликлар илдизи 
зарарланганлиги ўсимликлар озуқа моддаларни ўзлаштиришига салбий таъсир кўрсатади.