Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини

2.Дон комбайнини ишчи органлари 
Ўргичлар бошоқли ва дуккакли экинларни ўриш учун мўлжалланиб, уларнинг 
қаторга уюмловчи ва комбайн ўргичи каби турлари мавжуд. 
+аторга уюмловчи ўргичлар тракторга ўрнатилиб, ғаллани думбул 
даврида ўриб, уюмлаб қаторга анғиз устига ѐтқизиб кетади. 
Уларнинг тиркалма ва 
осма хиллари бўлади. Айрим 
осма 
ўргичлар 
фақат 
тракторларга, бошқалари эса 
ўзиюрар 
шассиларга 
ва 
комбайнларга ўрнатилади. 
64-расм. 
Комбайн 
ўргичининг 
схемаси. 
Комбайн 
ўргичлари 
комбайнларнинг 
ўзига 
ўрнатилган бўлиб, унинг ишчи қисмлари корпусга 1 ўрнатилган ўриш аппрати 
3 ва мотовиллодан 4 иборат (64-расм). Ўргич корпуси айнан ер рельфига 
мосланиб юрувчи таянч бошмоқ 2, осиш мосламаси 11, мувозанатловчи 
пружиналар 10 ва узлуксиз тасма ѐки шнек 9 кўринишидаги транспорт 
воситасидан ташикл топган. 
Ўриш аппаратлари. Ўриш аппаратлари тиракли ва тираксиз қирқиш 
принципига асосланган. 
Тираксиз ўриш (қирқиш) аппаратлари ротацион-дискли ва ротацион-
барабанли бўлиши мумкин (65-расм). Уларнинг қирқиш элементлари-пичоқ 2,3 
лар шарнир ѐрдамида диск 1 ва барабан 4 га бириктирилган. Диск ѐки барабан 
билан 
айланиб 
ҳаракатланаѐтган 
пичоқнинг 
талаб қилинадиган чизиқли 
тезлиги 50-60 м

с. Поялар катта 
езлик билан ҳаракатланаѐтган 
пичоқлар зарбаси таъсирида 

---

113 
узилади. Бундай аппаратлар билан
65-расм. Тираксиз ўриш аппаратлари. 
ишлайдиган ўриш машиналарининг тезлигини ошириш мумкин. Тираксиз 
ўриш аппаратлари пухта ишласада, пояларни майдалаб юборади, шунингдек 
кўп қувват сарфланади. 
Ротацион-дискли аппаратлар газонларни ўрадиган махсус ўриш 
машиналарида ишлатилади (65-расм, а). 
Ротацион-барабанли 
қирқиш 
аппаратлари 
эса, 
махсус 
ўриш 
комбайнларида ишлатилади (65-расм, б). 
Тиракли ўриш аппаратларида поя қўзғалмас бармоқ тиғи 1 билан 
қўзғалувчан сегмент тиғи 2 орасида сиқилиб, оддий қайчи қирқандагидек 
кесилади. Комбайн ўргичларида сегмент-бармоқли (66-расм, а) ва икки 
сегментли (66-расм, б) ўриш 
апаратларидан фойдаланилади. 
66-расм. 
Тиракли 
ўриш 
аппарати. 
Сегмент-бармоқли 
ўриш
аппаратлари 
иш 
жараѐнида 
тираксиз ўриш аппаратларига 
қараганда ўсимлик пояларини 
майдалаб 
юбориб 
исроф 
қилмайди ҳамда кам қувват 
сарфлайди. Лекин сегментнинг илгариланма-қайтма ҳаракатидаги инерция 
кучининг ўзгарувчанлиги туфайли ўриш машиналарининг тезлигини ошириш 
имконияти камаяди. Икки сегментли аппаратлар бир томонга ѐтиб қолган ѐки 
айқиш бўлиб қолган шоли ва дуккакли экинларни ўришда қўлланилади. Бу 
аппаратларнинг фақат пастки ѐки ҳам пастки ҳам устки сегментлари 
қўзғалувчан (бир-бирига қарама-қарши ҳаракатланади) бўлиши мумкин. Икала 
сегментни ҳам ҳаракатлантирилганда ҳар бир сегмент ўрган майдон бир 
сегмент билан ўрилган майдонга қараганда икки марта кичик бўлади. Шу 
сабабли бундай аппаратлар ўрнатилган ўргичларни юқори тезликда ҳам 
ишлатиш мумкин.