Ishоnch-e’tiqоd bu kishilarning хulq-atvоri va хatti-harakatlarini bеlgilab bеradigan qarashlari va tasavvurlaridir

Raddiya 3 xil usul bilan amalga oshiriladi

• 
  Tezisni rad etish;
  
• 
  Argumentlarni rad etish;
  
• 
  Demonstratsiyani rad etish.
  

Tezisni rad etishning quyidagi usullari mavjud:

• 
  Faktlar orkali rad etish. Bu eng ishonchli va samarali usuldir. Bunda bulib o’tgan vokealarga, statistik ma’lumot larga asoslanib tezis rad etiladi. Masalan: «sovet davrida o’zbekiston mo’stakil respo’blika bo’lgan» degan tezisni rad etish, ya’ni uning noto’gri ekanligini isbotlash uchun tarixiy faktlarga asoslanamiz. O’sha davrda respo’blika raxbariyati birorta mo’xim masalani moskvaning ro’xsatsiz xal kila olmaganligiga dalillar keltirib, tezisni rad etamiz.
  
• 
  Tezisdan kelib chikadigan natijalarning xatoligini (yoki ziddiyatli ekanligini) ko’rsatish orkali rad etish. Bunda tezisdan kelib chikadigan natijalarning chin emasligi asoslab beriladi. Bu usul «bema’nilikka olib kelish», deb ataladi. Rad etilayotgan tezis vaqtincha chin deb tan olinadi, o’ndan kelib chikadigan natijalar aniklanib, bu natijalarning xakikatga zid, noto’gri ekanligi isbotlanadi. Chin asosdan xato natija kelib chikmaydi, aks xolda bu bema’nilik bo’ladi. «bema’nilikka olib kelish» usulining formo’lasi ko’yidagicha:
  
• 
  Tezisni antitezisni isbotlash orkali rad etish. Rad etilayotgan tezisga zid bo’lgan yangi tezis (antitezis) olinadi va isbotlanadi. O’chinchisi istisno konuniga mo’vofik, antitezisning chinligidan tezisning xatoligi keltirib chiqariladi. Masalan, prezidentimiz i.a. Karimov «tarixiy xotirasiz kelajak yo’k» nomli makolasida «amir temo’r buyo’k sarkarda bo’lgan va yozo’vliklar kilgan» degan tezisni shunday rad etadi: «inson bir paytning o’zida xam bunyodkor, xam yovo’z bulishi mumkin emas. Ne-ne madrasayo’-masjidlar, oliy koshonalarni ko’rgan, ne-ne olimo’ fo’zalolarning boshini silagan, ko’r’oni karimni yod bilgan inson yovo’z bulmaydi qonxo’r odam «kuch-adolatda» deyishi mumkinmi?»darxakikat, soxibkiron amir temo’r xomiyligida, uning ko’rsatmasiga binoan yaratilgan boglar, ko’rilgan imoratlar uning bunyodkor shaxs ekanligini yakkol isbotlaydi.
  

• 
  Argumentlarni rad etish. Tezisni isbotlash uchun opponent tomonidan keltirilgan argumentlar tankid kilinib, ularning xatoligi yoki tezisni isbotlash uchun etarli emasligi aniklanadi.
  
• 
  Argumentlarning xatoligi tezisning xam xato ekanligini isbotlamaydi, bunda tezis chin bulishi xam mumkin:
  
• 
  Argumentlarni rad etish orkali tezisning isbotlanmaganligi asoslab beriladi.
  

• 
  Isbotlash usulini tankid kilish orkali rad etish. Rad etishning bu usulida isbotlashda yo’l ko’yilgan xatolar aniklanadi. Bunda rad etilayotgan tezis chinligining, uning asoslash uchun keltirilgan argumentlardan bevosita kelib chikmasligi asoslab beriladi. Isbotlash usulida yo’l ko’yilgan xato aniklanganda tezis rad etilmaydi, uni qayta isbotlash talab kilinadi.
  

• 
  Isbotlash va rad etish qoidalari, ularni buzganda
  kelib chiqadigan mantiqiy xatolar.
  Tezisga aloqador qoidalar.
  
• 
  1. Tezis mantiqan aniq va ravshan bo`lishi kerak. Bu koida buzilsa, isbotlash yoki rad etish o’zining aniq predmetiga ega bo`lmay koladi, uni amalga oshirishga o’rinish bexuda ish xisoblanadi.
  
  • 
    2. Tezis isbotlash yoki rad etishning boshidan oxirigacha o’zgartirilmasligi kerak. Bu koida buzilsa «tezisni almashtirish» degan xato kelib chiqadi.
    
• 
  Argumentlarga nisbatan qoidalar
  
  • 
    1. Tezisni asoslash uchun keltirilgan argumentlar chin xo’kmlar bulishi va bir-biriga zid bulmasligi lozim.
    
  • 
    2. Argumentlar tezisni asoslash uchun etarli bulishi kerak.
    
  • 
    3. Argumentlar tezisdan mo’stakil xolda chinligi isbotlangan xo’kmlar bulishi lozim.