Ищзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги фарьона политехника институти


Download 0.52 Mb.
bet21/27
Sana19.06.2023
Hajmi0.52 Mb.
#1602707
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   27
Bog'liq
iqtisodiy nazariya

ТАЯНЧ ИБОРАЛАР
Молия, молия вазифалари, молия тизими, молиявий ресурслар, молия механизми, микромолия ва макромолия, акция, кимматбахо когозлар давлат бюджети, бюджет даромадлар ва харажатлари, бюджет камомади, давлатнинг солик тизими, солик турлари, кредитнинг мохияти, кредит турлари, кредит фоизи, банк тизими, банк турлари, маржа, банк вазифалари, молия - кредит тизими ислохоти.

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ


1. Молиянинг мохияти ва вазифалари.
2. Молия тизими ва молиявий муносабатлар.
3. Давлат бюджета, унинг даромадлари ва харажатлари.
4. Кредит турлари ва уларнинг вазифалари.
5. Банклар ва уларнинг фаолияти.
6. Молиянинг иытисодий мазмунини тушунтиринг ва унинг иытисодий вазифаларини баён ыилинг.

  1. Жамият ва давлат молия тизимлари асосий бщьинларининг тавсифини беринг. Молия тизимида давлат бюджетининг щрни ыандай?

  2. Щзбекистон давлат бюджети маблаьларининг шаклланиш ва таысимланиш хусусиятлари тщьрисида мулоъаза юритинг.

  3. Давлат бюджети миллий даромадни таысимлаш ва ыайта таысимлашда ыандай ролp щйнайди? Бунда ыандай усуллардан фойдаланилади?

  4. Бюджет таычиллиги нима? Ижобий ва салбий бюджет таычиллигини тушунтиринг.



МАВЗУ: БОЗОР ИКТИСОДИЁТИНИНГ ТАРТИБЛАНИШ МЕХАНИЗМИ


РЕЖА
1. Иктиосдиетни тартиблашнинг бозор механизми.
2. Иктисодиетни тартиблашнинг давлат механизми. Давлатнинг иктисодий вазифалари.
3. Бозор иктисодиетини давлат томонидан тартиблаш усуллари.
4. Узбекистон Респубилкасининг бозор иктисодиетига утиш шароитида давлатнинг бош ислохотчи эканлиги.
АДАБИЕТЛАР
1. И.А.Каримов. Узбекистон XXI аср бусагасида. Т. 1999.
2. И.А.Каримов. Узбекистон иктисодий ислохотларни чукурлаштириш йулида. Т. 1995.
3. Чжен В.А.. Пул ва молия бозорлари. Т. 1996.
4. Чжен В.А. Бозор конунияти асослари. Т. 1996.
5. Чжен В.А. Бозор ва очик иктисодиет. Т. 1996.
6. М.Расулов. Бозор иктисодиети асослари. Т. 1996.
7. К.Умаров ва б. Иктисодиет назарияси .Т. 1998.
8. А.Улмасов. Иктисодиет асослари. Т. 1997.
9. А.Улмасов, М. Шарифхужаев. Иктисодиет назарияси . Т. 1995 и. Ю.Б.Эркаев ва б. Бозор иктисодиетини давлат томонидан тартига солиш воситалари. Т. 1996.
Хар кандай жамиятда "Нима ишлаб чикарилади?", "кандай ишлаб чикарилади?", "ким фойдаланади?" деган саволларга жавоб топиш лозим булади. Ушбу саволларга кандай жавоб топишга караб турли иктисодиет турлари бир-биридан фаркланади.
Бозор иктисодиетида "нима?", "кандай?", "ким?" деган саволларга бахо, нархлар оркали жавоб топилади. Бахо иктисодиетни тартиблашнинг бозор механизмининг мухим воситаси булиб хизмат килади. Бунда у бозор посонгиси, регулятори булиб х икки асосий вазифани бажаради:
Биринчидан, ресурслар, товар ва хизматлар истеъмолини чеклаш, иккинчидан, уларни ишлаб чикариш учун сабаб булиш вазифасини утайди.
Нархларнинг узгариб туриши, яъни кутарилиб еки пасайиб туриши ишлаб чикарувчиларнинг хатти-харакатига таъсир курсатади. Муайян товар (хизмат) нархининг усиши, унинг ишлаб чикариш хажмининг усишига, уни таклифнинг ортишига олиб келади. Чунки нархнинг усиши уни ишлаб чикарувчилари учун юкори фойда келтиради. Аммо нархлар муайян даражага етганда, таклиф талабдан ортиб кетади. Товарлар ортикчалиги вужудга келиб, нархнинг усиши тухтайди. Нарх аста-секин пасайиб боради. Нархларнинг тушиши, таклфнинг кискариб бориши маълум чегарада, яъни таклифнинг талабга нисбатан анча камайиб, товарлар такчиллиги вужудга келиб, талаб кондирилмай колганида тухтайди.
Бу хол яна талабга ортишига, бахонинг усишига ва шу боисдан таклифнинг кутарилишига олиб келади. Ана шундан талаб ва таклиф нисбатининг узгариши, нархларнинг кутарилиб еки пасайиб туриши окибатида, маълум муддатда уларнинг микдоран ва таркибан бир-бирларига мувофик келиши юз беради. Бозор мувозанати карор топади. Талаб ва атклиф нисбатининг узгариб туриши нархларнинг пасайиб, кутарилиб туриши окибатида бозор мувозанатининг вужудга келиши ва бузилиши муттасил такрорланиб туради. Бу эса бозор регуляторининг, иктисодиетни тартиблашнинг объектив механизмининг баркарор мувозанатининг саклашга кодир эмаслигидан далолат беради.
Бозор регуляторининг, иктисодий тартибланишнинг бозор механизмининг баркарор мувозанатини саклашга кодир эмаслиги унга кумаклашуви давлат механизмига зарурат тугдиради.
Иктисодиетнинг давлат томонидан тартибланишнинг асосий максади иктисодий мувозанатга эришиш асосида тушкунлик ва тангликнинг олдини олиш, ижтимоий ишлаб чикаришнинг баркарорлигини таъминлаш миллий иктисодиет равнаки учун имкониятлар яратиш, шунингдек ахоли турли табакалари уртасида ижтимоий мувозанатга эришишдан иборат.
Иктисодиетни давлат томонидан тартибга солишда бозор механизмини самарали ишлаши учун шароит яратиш мухим ахамият касб этади. Бунинг учун давлат ракобатини рагбатлантириш оркали бозор тизими саклашда кумаклашади.
Бунда давлат куйидаги вазифаларни бажаради. иктисодий субъектларнинг фаолият килиш коидаларини белгилайди; ахолини бозор шароити тугрисидаги ахборотлардан хабардор килади. Иктисодиет субъектлари уртасидаги мунозара, бахс, зиддиятларни хал к лишда кумаклашади.
Ахолини бозорни салбий, зарарли окибатлардан химоя килади. Микроиктисодий баркарорликни таъминлашга кумаклашади. Давлат мамлакат ишлаб чикариш воситаларининг бир кисмининг мулк эгаси сифатида бевосита ишлаб чикариш жараенини ташкил килади, режалаштиради ва назорат килади. Давлат узига карашли тармок ва корхоналарни бошкариш оркали фан-техника инкилоб талабларига кура халк хужалиги тузилишини шакллантиришга хамда бозор бахолардан бир мунча паст бахолардан товарлар сотиш ва хизмат курсатиш оркали ишлаб чикаришнинг бошка секторларининг ривожланишига кумаклашади.
Давлат бозор иктисодиети ривожланишининг асоси булган ракобат механизмининг тулик ишлаши учун хамда ахолини маълум даражада ижтимоий химоялаш максадида иктисодий якка- хокимликка карши чора -тадбирларни куллайди. Бунда бирор-бир йирик корпорацияни ишлаб чикаришнинг 40-50- фоиздан сотишнинг 60 фоиздан купрогини уз кулида туплаб олишга, фирмаларнинг бозорларни узаро таксимлаб олишларига, бахоларни келишиб олишларига йул куймайди. Давлат молия солик сиесати оркали даромадларни мамлакатнинг умуммиллий характерлари ва ишлаб чикаришни ривожлантириш ахолини ижтимоий химоя килиш максадида таксимлайди ва кайта таксимлайди. Солик ставкаларини белгилаш ва узгартириш оркали жамият ва ахолига керакли махсулотларни ишлаб чикаришни рагбатлантиради ва кераксиз махсулот чикаришни чеклайди ва зарарини салбий окибатлар таъсирини камайтиришга таъсир килади.
Давлат пул - кредит тизимини тартибга солиш инвестиция жараенига, акция ва бошка кимматбахо когозлар курсига таъсир килади. Шу боисдан, иктисодий тангликни олдини олишга, иктисодий усишни таъминлашга эришиш учун баркарор пул макроиктисодий шароитлар яратишга харакат килинади.
Шунингдек, давлат ахолининг ночор яшаетган катламларини ижтимоий ердам курсатиш йули билан химоялайди. Узбекистон Республикасида ахолини химоялаш махаллий уз - узини бошкариш тизими билан амалга оширилади. Бу тадбир ижтимоий ердамнинг самарадорлигини анча оширади.
Узбекистон Республикасида давлат бош ислохотчиси сифатида куйидагиларни амалга ошириш лозим булади:
• бозор муносабатларига утиш шароитида ахолини манфаатларини кучли кайта таксимлаш воситаси оркали химоя килиш;
• ижтимоий - сиесий баркарорлик ва миллатлааро тотувликни кафолатлаш;
• иктисодий фаолиятларнинг хукукий асосларни, узига хос бозор шарт-шароитларини вужудга келтириш;
• давлатнинг иктисодий эркинликларини кафолатли булишига эришиш;
• иктисодий ривожланишининг асосий максад йуналишларини ишлаб чикиш, ислохотларининг стратегик йулини белгилаш ва уларнинг амалга ошириш;
• ишбилармонлик тузулмаларини карор топишига ва ривожланишига кумаклашиш;
• аник максадга каратилган халк хужаликлари тармоклари тузилма сиесатини изчиллик билан амалга ошириш;
Бозор иктисодиетига утиш шароитида давлат уни асосан хукукий ва иктисодий воситалар ердамида бевосита тартибга солиш механизмини таркиб топтирмокда.

Download 0.52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling