Ищзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги фарьона политехника институти


Download 0.52 Mb.
bet25/27
Sana19.06.2023
Hajmi0.52 Mb.
#1602707
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27
Bog'liq
iqtisodiy nazariya

ТАЯНЧ ИБОРАЛАР
Кейнсчилар, монетаристлар, социал - либерал назария, неокейнсчилик, технократия, мультипликатор, нео ва ордолиберализм.

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ


1. Кейнсча иктисодий назариянинг мазмуни.
2. Монитористлар назариялари ва уларнинг иктисодий тавсифи.
3. Социал - либерал назария тарафдорларининг карашлари.
4. Классик иытисодий мактабнинг Ангилияда вужудга келиши ыандай ижтимоий ва иытисодий шароитларда рщй берди?
5. Саноат тщнтарилиши билан боьлиы бщлган сиёсий – ижтимоий ва иытисодий щзгаришлар нималардан иборат?

6. А.Смитнинг бош иытисодий асари ыачон ёзиб тугалланди ва ундаги асосий иытисодий ьоялар нима?Олимнинг тадыиыот методологияси нимага асосланади?


  1. Д.Рикардо капиталистлар,ишчилар ва фермерлар щртасидаги ыандай ыарама-ыаршиликни аниылади?

  2. А.Смит ва Д.Рикардо бозор иытисодиётига ыандай баъо берадилар, уларнинг асосий тамойиллари нималардан иборат?

  3. «Протекционизм» ва «Фритредерлик» щзаро нима билан фары ыилади?

  4. Д.Рикардо фабрика даврининг мафкурачиси сифатида А.Смитдан нимаси билан фары ыилади?

МАВЗУ УЗБЕКИСТОННИНГ БОЗОР ИКТИСОДИЕТИГА УТИШ КОНЦЕПЦИЯСИ

РЕЖА


1. Бозор иктисодиетига утиш концепцияси миллий мустакиллик назариясининг ажралмас кисми эканлиги.
2. Бозор иктисодиетига утишдаги Узбекистондаги узига хос хусусиятлари.
3. Узбекистоннинг бозор иктиосдиетига утишдаги узига хос хусусиятларининг назарий талкини.
АДАБИЕТЛАР
1. И.А. Каримов. Узбекистон XXI аср бусагасида. Т. 1999 и.
2. И.А. Каримов. Узбекистон иктисодий ислохотларни чукурлаштириш йулида. Т. 1995.
3. И.А. Каримов. Узбекистоннинг уз истиклол тараккиет йули. Т. 1992.
4. И.А. Каримов Узбекистон - бозор иктисодиетига утишнинг узига хос йули. Т. 1993
5. А.Улмасов, М. Шарифхужаев . Иктисодиет назарияси .Т 1995.
6. Е. Абдуллаев. Бозор иктисодиети асослари. Т. 1997
Узбекистоннинг бозор иктисодиетига утиш концепциясини хозирги замон иктисодий назарияларига алокаси бор. Бу концепция тоталитар иктисодий тизимдан бозор иктисодиетига утишнинг конун-коидалари ва унинг Узбекистондаги хусусиятларига оид илмий карашлар мажмуидан иборатдир. Бу концепциянинг пайдо булиши Узбекистон Республикасининг сиесий мустакилликни кулга киритилиши билан боглик. Мустакиллик шароитида Узбекистон уз истиклол йулини танлаш, унинг концпциясини яратиш имконига эга булди. Мазкур концепция Узбекитон Республикаси президенти И.Каримов рисолалари, маколалари ва нуткларида, мамлакатлар Олий Мажлиси кабул этган карорлар ва конунларда, Узбекистонлик олимлар ва мутахассисларнинг асарларида атрофлича ишлаб чикилди. Бу концепция умумлашган холда Ислом Каримовнинг "Узбекистон: бозор муносабатларига утишнинг узига хос йули", "Узбекистон иктисодий сиесатининг устивор йуналишлари" рисолаларида баен этилган ва мамлакатимиз иктисодий таффакури тарихида узига хос сахифа булиб, шубхасиз эркин илмий изланишлар мевасидир. Бу концпцияни миллий мустакиллик назариясини ажралмас кисми деб караш мумкин, чунки иктисодиетни ривожлантириб туриб миллий мустакилликни таъминлаш мумкин эмас. Узбекистон учун бош йули ва максад иктисодиети ривожланган, халки фаровон яшайдиган, инсон хак- хукуклари тула тантана килган, чинакам демократию жамият барпо этишдан иборат. Шундай жамият сари боришнинг шарти бозор иктисодиетига утиш хисобланади. Бозор иктиосдиети ишлаб чикаришни баркарор ва шахдан устириш всоситаларини юзага келтириши билан истикболлий хисобланади.
Узбекистоннинг уз йули - бу социал иктисодий тараккиет йули, янги иктисодий тизим заминида инсон манфаатини юзага чикариш, унинг мехнатини кадрлаш, ахолининг ночор катламларини социал химоялаш максадлари етади. Тарихан тасдикланган тажрибага кура, бозор механизми ижтимоий янгиланишнинг энг самарали воситаси хисобланади, чунки у халкнинг ижодий ва мехнат потенциалини тула ишга туширади, бокимандалик ва текинхурлик кайфиятига чек куяди, иктисодий ташаббус ва ишбилармонликни ривожлантиради, хар бир кишининг миллий бойликни ортиришдаги маъсулиятини оширади, хар бир кишини бой килиш оркали жамиятни хам бойитиб боради. Бозор муносабатлари ишлаб чикаришни истеъмолчининг талаб - эхтиежига буйсундиради, янгиликка, тежамли хужалик юритишга, касбий махорат ва ташаббусни кадрлашга ундайди.
Узбекистон концепцияси бозор иктисодиетини илохийлаштиришдан йирок, унинг уз муаммолари борлигини эътироф этади, унга утиш узок давом этишини, иктисодий бекарорлик, ишлаб чикариш муносабатларида бузилишлар булиши сингари нохуш ходисалар булиб туришини назардан кочирмайди, хамда давлат иштироки уларни олдини ва ейилишига йул куймаслик чора-тадбирларни куради. Бунга кура бозор иктисодиети инкилобий сакрашлар, социал тукнашувлар оркали эмас, балки тинчлик вазиятида, кетма-кет эволюцион узгаришлар утказиш оркали шаклланади.
Узбекистон модели Президент И.А.Каримов бозор ислохоти юзасидан олга сурган 5 коидага асосланади:!) иктисод сиесатга нисбатан устивор булиши зарур; 2) давлат асосий ислохотчи булмок керак; 3) конунлар ва уларга риоя килиш устиворлиги; 4) фаол социал сиесат юритиш; 5) бозор иктисодиетига секин-аста, боскичма-боскич утиб борилиши шарт.
Бозор иктисоидетига бирдан утиб булмаслик бу ишнинг куп боскичли булишини такозо этади. Бу борада шартли равишда икки турли боскич булишини айтиш мумкин.
Биринчи боскичнинг белгилари - бу иктисоднинг баркарорлаштирилиши, кисман либераллаштирилиши (эркин куйиб юборилиши), ундан икки (бозор ва нобозор) секторларнинг амал килишидир. Бу боскичда кичик приватизация юз беради, бозор инфраструктураси асосан шаклланади, нарх - наво кисман либераллаштирилади, давлат корхоналари сакланиб колса-да, бозор муносабтларига тортиладилар, хусусий, акционер ва аралаш корхоналар пайдо булади, хусусий банклар, сугурта компаниялари, молия ва инвестиция компаниялари ташкил топади. Давлат хужаликлари,жамоа хужаликларига айлантирилади, улардан фермер хужаликлари усиб чикади, фермерлар уюшмаси пайдо булади, лекин фермер хужалиги аграр иктисодиетда асосий бугинга айланиб улгурмайди, ер-сув давлат тассаруфида колади. Иктисодиет устидан давлат назорат сакланади. Иктисодиетда бир томондан режали давлат сектори, иккинчи томондан эркин бозор сектори амал килади.
Иккинчи боскич белгилари - иктисодиет кенг микесида либераллаштирилади, хамма нархлар эркин куйиб юборилади, улар устидан давлат назорат минемал даражага келади, оммавий приватизация туфайли, иктисодиетдаги режали давлат сектори ижаддал кискарагани холда эркин бозор сектори шиддат билан усиб боради. Бу боскичда кичик приватизациядан катта приватизацияга утилади, яъни йирик саноатда хам давлат мулки хисобидан бошка мулк шакллари юзага келади. Бозор муносабатига тортилган давлат корхоналари хам приватизациялашади. Давлат мулкининг иктисодиетдаги хиссаси минемал даражага келтирилади, табиий ресурслардан мухими булмиш ерни хам давлат мулкидан чикариш бошланади, ер хам хусусий мулкка айлана бошлайди, у товарга айланиб олди-сотди гирдобига тортилади. Фермер хужалиги аграр иктисодиетдаги асосий хужалик шаклига айланади. Бу боскичда банк тизимидаги давлат монополияси тугатилади, факат Марказий банк - умуммиллий резерви тизими асосини нодавлат тижорат банклари ташкил этади. Давлатнинг бевосита хужалик функцияси иктисодиетни тартиблаш функцияси билан урин алмашади.Иккинчи боскичда бозор иктисоидетининг асосий жихати шаклланиши тугалланади. "
Тараккиет айтилган икки боскич билан чекланмайди, албатта. Улар доирасига бир неча кичик оралик босикчлари булиши эхтимолдан холи эмас. Икки боскичли тараккиет бозор иктисодиетига чикиш йули, аммо бу Узбекитсонда ривожланган бозор иктисодиети пайдо булиб, у аралаш иктиосдиетига айланди деган ran эмас. Бу боскичлар бозор муносабатлари карор топганини ва уларга хос механизмлар ишга тушганини, жадал иктисодий усиш учун стимуллар пайдо булганини билдиради.
Бозор иктисоидети-бу уз кучига таянган , аммо бошкалар билан узвий алокадорлик миллий иктисодиетни билдиради. У бировлар хисобидан кун куриш, иктисодий хотиржамлик, мутелик ва бокимандаликни рад этади. Хар бир иктиосдий субъект уз аравсини узи тортиши бозор тизимининг мукаддас фойдасидирки, у, халкаро муносабатларга хам хос. Хар бир миллий иктисодиет узи хисобидан ривожланади, ташки мухит эса бунга кулай шароит хозирлайди.Халкаро иктисодий муносабатлар эквивалентликка, яъни мамлакатлараро олди-берди муносабати тенгликка асосланган.
Узбекистон кучига таяниш имкони Узбекистоннинг иктисодий потенциалидан келиб чикади. Узбекистон кам ривожланган Мамлакатлар каторидан урин олса-да, ишонарли салохиятга эга, уни самарали ишлатиш иктиосдий усиш омили булиб хизмат килади. Шуни аЙтиш кифояки, Узбекистон мусулмон давлатлар орасида илмий салохияти энг кучли дейиш мумкин.
"Узбекистон келажаги буюк давлат деб таъкидламок учун барча асослар бор. Республикада хамма нарса: табиий бойликлар, унумдор ер, кудратли иктиосдий ва илмий - техникавий, инсоний ва маънавий салохият мавжуд. Энг мухими - бу диерда мехнатсевар ва истеъдодли халк яшаЙди".
Республикада минерал хом-ашенинг 95 тури, 700 та кони бор. Марказий Осиедаги конденсати захираларининг 74 %, нефтьнинг 31 %, табиий газнинг 40%, кумирнинг 55%, пахта толасининг 75 %, гидроэнергетика ресурсининг 14%, мехнат ресурсларининг 40% Узбекистон улушига тугри келади. Узбекистонда 30 та олтин кони топилган, уларнинг олтин захиралари 400 тоннага тенг. Бу ерда дунеда энг соф олтин олинади, олтин казиб чикариш буйича республика дунеда саккизинчи уринда туради.

Download 0.52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling