Islo m dini. Islo m dininin g asosi y manbalari

Islom ta’limoti. Muhammad payg’ambar hayoti va faoliyati.

Qur‟oni Karimda 25 gayg‟ambarning nomi zikr etilgan. Diniy ta;limotga ko‟ra hech kim payg‟ambarlikka o‟z bilimi, o‟qib o‟rganishi, yoki niyati bilan erisha olmaydi. Paeg‟ambarlik- olloh o‟zi suygan bandasiga in‟om etilaligan ehsondir
Muhammad ibn iAbdulloh 570-yilda Makkaning quraysh qabilasiga mansub Hoshimiylar xonadonida tavallud topdi. Otasi Abdulloh Muhammad tug‟ilmasidan 2 oy oldin 25 yoshida vafot etgan.
O‟sha zamoh odatlariga ko‟ra Muhammad Saad urug‟idan bo‟lgan Halima ismli ayolga enagalikka berilgan. 4 yoshidan so‟ng Muhammadni yana onasi tarbiyalay boshladi . 6 yoshida Muhammadning onasiham bafot etadi. Oldin bobosi Abl al- Mutallib, keyinchalik esa amakisi Abu Tolib Muhammadni o‟z tarbiyasiga oladi.25 yoshigacha tijorat bilan shug‟ullangan Muhammad Xadicha ismli boy beva ayolga uylanadi. Ular 6 nffar farzand ko‟radilar. Afsuski farzandlari asosan yoshlik chog‟larida vafot etadi. Faqatgina qizlari Fotima unib- ulg‟aydi va otasining izidan borib yuksak hurmatga sazovor bo‟ldi.
Diniy adabiyotlarda ta‟kidlanishicha 610-yilda Muhammadning hayotida keskin burilish pallasi yuz berdi.endi uning hayotida payg‟ambarlik davri boshlandi. Yani, ilk vahiy kela boshladi. Yana shu adabiyotlarda ta‟kidlanishicha Olloh o‟z inoyatini 3 xil shaklda bildiradi:

1. 
   Vahiy orqali
   
2. 
   Parda orqasidan gapirish orqali
   
3. 
   Farishtalar yuborish orqali
   

Shu paytdan boshlab Muhammad Ollohning rasuliga aylandi. Bu faoliyat 23 yil davom etdi. 23 yildan iborat payg‟ambarlik haeotining bir qishmi Makkada, bir qismi Madinada o‟tganligi sababli Qur‟on sur‟alari ham Mfkkai-90 ta va Madinai-24 ta sur‟alarga bo‟linadi.
Muhammad payg‟ambar makkaliklarni butga sig‟inishdan qaytarish va yagona ollohga sig‟inishga o‟rgatish uchun 3 yil yashirincha targ‟ibot bilan shug‟ullandi. Uch yillik yashirin targ‟ibot davomida islomga e‟tiqod qiluvchilar soni 30 taga etdi. Makka aholisi ikkiga bo‟lindi: Muhammad tarafdorlari – musulmonlar va ularga qarshi bo‟lgan mushriqlar. Muslimlar va mushriqlar o‟rtasida jiddiy kurash borgan. Sababi islomga o‟tish Ka‟badagi 360 ta butdan kechishni anglatar edi.Buni ko‟pchilik istamasdi.
Muhammad boshliq musulmonlar mushariqlar tazyiqidan qochib 3 yil tog‟larda yurishga majbur bo‟lishgan. 619-yil Muhammadning boshiga katta tashvish tushgan oldin amakisi Abu Tolib, keyin xotini-Xadicha vafot etadi. 622yil esa Muhammad boshchiligidagi Musulmonlar Makkadan Madinaga hijrat qiladilar. Ko‟chib borganlar islom tarixida muhojirlar deb nom oldilar. Madinaliklar islomni qabul qildilar va qisqa vaqt ichida kuchli Madina- islom vlati tashkil topdi.630-yili Makka bo‟yso‟ndirildi.632- yil Muhammad payg‟ambar vafot etdi. Muhammadning vafotidan so‟ng davlatni uning o‟rinbosarlari- xalifalar boshqarganlar.
Islom dinining ta‟limoti uning muqaddas kitobi Qur‟oni Karimda bayon etilgan. Islom ta‟limotining asosini iymon , iislom vaehson tashkil etadi.iymon 7 aqidaga asoslanadi. Bular:

1. 
   Ollohga; 2) Farishtalarga; 3) Muqaddas kitoblarga; 4)Payg‟ambarlarga; 5) Oxiratga; 6)Taqdirga;7) O‟lgandan keyin tirilishga ishonishdir. Barcha 7 aqida to‟laligicha imoni mufassal deb ataladi.
   

Shuningdek islomda “Islom arkonlari” degan tushuncha ham mavjud. U 5 ta asosiy narsani- diniy marosim talablarini o‟z ichiga oladi. Bular:

1. 
   Kalimai shahodat
   
2. 
   Namoz o‟qish
   
3. 
   Ro‟za tutish
   
4. 
   Zakot berish
   
5. 
   Haj qilish
   

Bu 5 ta asosiy farzlardan tashqari janoza, sunnat, nikoh va qurbonlik qilish kabi muhim marosimlar ham mavjud.
Boshqa dinlarda bo‟lganidek islomda ham diniy bayramlar mavjud. Bularning asosiylari-Ro‟za hayiti, qurbon hayiti va Movlud ( Muhammad payg‟ambar tug‟ilgan kun)dir.
Ramazon islom olamida muqaddas oylardan sanaladi. Zikr qilinishicha Hadisi sharifda bu haqda “ Bu ummatim oyi , bunda yuz bergan gunohlar kechiriladi ” deyiladi
Ramazon haiti hijriy oylarning uchinchisi hisoblanmish shavval oyining birinchi kuni nishonlanadi . ramazon oyida 30 kun ro‟za tutgan musulmonlar zimmalariga yuklatilgan farz amalini sog‟ salolmat ado etib tugatganliklarimunosabati bilan xursandchilik izhor etish demakdir.
Qurbon haiti zulhilla oyining 10-kuni nishonlanadi. Bu kunda qurbonlik qilinadi. Qurbonlikollohga yaqin bo/lish uchun uning yo‟lida qurbonlik kunlari biror jonliq so‟yishdir. “ Bu nomning atalish sababi Ibrohim alayhyssalomning Ollohning fmri bilan o‟g‟illari Ismoilni qurbonlik qilishga kirishgan paytda, Tangri bir qo‟chqor yuborib o‟g‟li o‟rniga uni qurbonlik qilishga buyurgan”,- deyiladi. Bu haqda qur‟onda ham aniq xabarlar berilgan. Shu bois hajga borganlar , boy-badavlat musulmonlar zimmasiga qurbon hayiti kunlari jonliq so‟yib qurbonlik qilish vojib qilingan.

Adabiyotlar:

1. 
   Imom al-Buxoriy. Al-Jomi as-Sahih: IV jild. T.: Qomuslar bosh tahririyati, 1991- 1993.
   
2. 
   Islom ma‟rifati. Toshkent, «Islom universiteti», 2005 yil.
   
3. 
   Qur‟oni Karim. (A. Mansur tarjimasi). Toshkent, 1992 yil.