Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «elektronika va avtomatika» fakulteti «ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish» kafedrasi

Model : 9402



СЖ-ППО-25/1,6, ППО-40/0,6



II BOB. TEKSHIRISH USULLARI VA XATOLIKLARI

2.1. Tekshirish usuli

Doimiy bosimlar farqiga ko‘ra ishlaydigan sarf hisoblagichlarni tekshirish akkreditatsiyaga ega bo‘lgan maxsus laboratoriyalar tomonidan Gost 8.451-81 talablariga muvofiq amalga oshiriladi.

Tekshiruv jarayonida quyidagilar bajarilishi kerak:

• 
  tashqi tekshirish;
  
• 
  germetiklik sinovi;
  
• 
  sinov;
  
• 
  bir martalik suyuqlik hisoblagichining nol shkalaga o‘rnatilishini tekshirish ;
  
• 
  yakka va sum ko‘rsatkichlariga muvofiqligini tekshirish;
  
• 
  hisoblagichning asosiy nisbiy xatosini aniqlash.
  

2.2. Tekshirish vositalari

Tekshiruv o‘tkazishda quyidagilar qo‘llanilishi kerak:

Umumiy tekshirish vositalari.

Asosiy nisbiy xato bilan hisoblagichlarni tekshirishda ± 0,25% nisbiy xatolik qovushoqligi 36 mm² / s gacha bo'lgan suyuqliklarda hajmni o‘lchash orqali tekshirish uchun o‘rnatish asosiy xatosi ± 0,08% dan oshmasligi kerak.

Asosiy nisbiy xatoligi ± 0,5 va ± 1% bo‘lgan hisoblagichlarni tekshirishda qovushoqligi 36 mm² / s gacha bo‘lgan suyuqliklarda hajmni o‘'lchash orqali tekshirish uchun o‘rnatish asosiy xatosi ± 0,15% dan ko‘p bo‘lmagan xato.

Quyida keltirilgan tekshirish vositalari hisoblagichlarni PP aniqligi bilan tekshirishda ishlatiladi 2.1.1—2.1.4:

• 
  GOST 13045-181 ga muvofiq 2,5-sinfdagi umumiy sanoat rotametrlari;
  
• 
  Yuqori chegarasi 10 MPa (100 kgf / sm²)bo’lgan 1-sinf manometr GOST 2405–80 bo‘yicha;
  
• 
  GOST 5072–79 ga muvofiq 0,2 s bo‘linish bilan 3-sinfli sekundomer;
  
• 
  bo‘linish qiymati 1 ° C va o‘lchash diapazoni -60÷+50 ° C, 0÷+100 ° C va 0÷+ 160 ° C bo‘lgan termometrlar
  
• 
  54-assimilyatsiya psixrometri;
  
• 
  gidravlik press, statik bosimi 7,5 MPa gacha (75 kgk / sm²);
  
• 
  membrana meteorologik barometri GOST 23696-79 ga muvofiq;
  
• 
  "Electronics BZ - portativ hisoblash mashinasi"18M »yoki« Spark ».
  

Bardoshlik o‘lchagichlarni davriy tekshirish uchun davlat tomonidan sertifikatlangan kalibrlash moslamasidan foydalaniladi. Xatoliklar 2.1-bandda ko‘rsatilgan nisbiy xatoliklardan ortmasligi lozim.

Namunaviy tekshirish vositalari davlat metrologik xizmati tomonidan tasdiqlangan bo‘lishi kerak. Barcha namunaviy tekshirish vositalari yaroqli tasdiqlash sertifikatiga ega bo‘lishi kerak.

Davlat metrologiya xizmati tomonidan tasdiqlangan va sertifikatga ega boshqa vositalaridan foydalanishga ruxsat beriladi. Ushbu standartning qoidalari va nisbatlarini ta’minlanishi namunaviy va ishlaydigan o‘lchash vositalarining xatolari 1: 3 dan oshmasligi kerak.

2.3. Tekshirish shartlari

Tekshiruv o‘tkazishda quyidagi shartlarga rioya qilish kerak:

• 
  atrof-muhit harorati (20 ± 5) ° C;
  
• 
  suyuqlik harorati:(20 ± 5) ° C ;(80 ± 5) ° C;
  
• 
  tekshirish paytida suyuqlik haroratining o‘zgarishi, ko‘pi bilan: 2 ° C - asosiy xatosi ± 0,25% bo‘lgan hisoblagichlar uchun, 5 ° C ">>"> ± 0,5%;
  
• 
  atrof muhitning nisbiy namligi 45–80%;
  
• 
  atmosferaning bosimi 84–106 kPa (630–795 mm Hg).
  

Hisoblagichlarni tekshirish ishlaydigan suyuqliklarda yoki almashtirish suyuqliklari:

• 
  yopishqoqligi 0,55 dan suyuqlikka ishlaydigan hisoblagichlar uchun 6.00 mm² / s, GOST bo‘yicha moslashuvchanligi 2,3 mm² / s gacha bo‘lgan kerosin bo‘yicha 4753–68;
  
• 
  yopishqoqligi 6,0 dan suyuqliklarda ishlaydigan hisoblagichlar uchun 60 mm² / s, - GOST 982-80 ga muvofiq transformator moyida GOST 10121—76;
  
• 
  yopishqoqligi 60,0 dan suyuqlikka ishlaydigan hisoblagichlar uchun 300 mm² / s, - yopishqoqligi 70 dan 90 mm² / s gacha bo‘lgan moylarga.
  

Qovushoq suyuqlik hisoblagichlarining aniqligi hajmi 0,55 dan 36 mm² / s gacha, hajm o‘lchovi bo‘yicha aniqlanadi yoki massa o‘lchovi bo‘yicha va yopishqoqligi kattaroq suyuqliklarda 36 mm² / s - faqat massa o‘lchovi bilan.

Turli hisoblagichlar uchun suyuqlik sarfini o‘lchash chegaralari L J va LJA nominal diametriga qarab:

• 
  ShJU va ShJUA turlarining metrlari uchun - GOST12671-81,
  
• 
  KJU va KJUA - GOST turlarining metrlari uchun GOST 14684–69.
  

Hisoblagichlar kalibrlash moslamasining quvurlariga o‘rnatiladi. Bitta yoki 6 dan oshmasligi kerak. Shu bilan birga, hisoblagichlarning nominal diametrlari bir xil bo‘lishi kerak va suyuqlik ketma-ket barcha hisoblagichlardan oqib o‘tishi lozim.

Hisoblagichning nisbiy xatosini aniqlash uchun zarur bo‘lgan eng kam suyuqlik GOST 12671–81 va GOST 22548–77 da ko‘rsatilgan qiymatlardan kam bo‘lishi kerak.

Kalibrlash vositalari texnik hujjatlar bilan birgalikda tayyorlanadi.
XULOSA

Ushbu kurs ishini bajarish mobaynida, doimiy bosimlar farqiga ko‘ra ishlaydigan sarf hisoblagichlar haqida o‘z bilimlarimni mustahkamlash bilan birgalikda, ularning ko‘pgina turlari turli maqsadlarda qo‘llanishligini bilib oldim. Doimiy bosimlar farqiga ko‘ra ishlaydigan sarf hisoblagichlarning ishlash prinsiplari, tuzilishi, o‘lchash chegaralari va tarkibiy qismlariga qo‘yiladgan talablar haqida chuqurroq bilib oldim. Bu sarf hisoblagichlarni ishlash davomiyligi, aniqlik sinflari va yo‘l qo‘yishi mumkin bo‘lgan xatoliklarini o‘rgandim. Shu sababdan ham, bu kurs ishini bajarishda davomida olgan bilim va ko‘nikmalarim kelgusidagi o‘qish va ish faoliyatimda menga katta yordam berishiga ishonaman.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., G‘ulomov Sh.M. ‘‘Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish.’’ –Toshkent: O‘qituvchi, 2011. 143-b.
   
2. 
   Vaxidov A.X., Abdullaеv D.A. ‘‘ Avtomatikaning tеxnik vositalari.’’ Toshkent, 2012. 254-b.
   
3. 
   Ismoilov A.I., Nazarov O.K. “Avtomatika va avtomatlashtirish asoslari” fanidan ma'ruzalar matni. Andijon, 2006. 142-b.
   
4. 
   Aripov N.M. “Avtomatik boshqarish nazariyasi va avtomatika elеmеntlari” ma'ruzalar matni. Toshkеnt, 2010. 65-b.
   

Internet saytlar

1. 
   Arxiv.uz
   
2. 
   Referat.uz
   
3. 
   Aim.uz
   
4. 
   Ziyonet.uz