Islom moliyasi paydo bo’lish bosqichlari va o’zbekistonda rivojlantirish masalalari sholdorov Dilshod Begaydarova Madinabonu

1-rasm. Umum hisobda islom moliyasidagi aktivlar hajmi²

Islom moliyasining kirib kelishi O’zbekiston Respublikasiga katta kapital
va investitsiya kirib kelishini deganidir. Islom moliyasining asosida yotuvchi
islom banklari uzoq tarixga ega bo’lmasada, bugungi kunda 300 dan ortiq islom
banklari 50 dan ortiq mamlakatlarda, xususan, aholisining asosiy qismi islom
dinida bo’lgan mamlakatlar bilan bir qatorda rivojlangan davlatlar: AQSh,
Buyuk Britaniya, Avstraliya kabi davlatlarda ham faoliyat yuritib kelmoqda.
Islom moliyasi jami aktivlari hajmi yillar kesimida jadal o’sib kelmoqda va
2021 Covid pandemiyasida ham yaqqol sezildi deyishimiz mumkin (1-rasm).
Bundan tashqari IslamicMarkets saytida ham Pokiston davlati haqida began
maqolasida ―Pokistonning islomiy moliya sanoati 2021-yilda jadal oʻsishni
koʻrsatdi, chunki islom banklari 2015-yildan buyon eng yuqori oʻsishni qayd
etdi va 2021-yil oxiriga kelib islom banki aktivlari 5,5 trillion PKR (31 milliard
AQSh dollari) ga yetishi kutilayotgan yillik 30 foizlik stavkada kengaydi‖2 deya
iqtibos keltiriladi.
O’zbekistonda islom moliyasi xizmatlarini joriy etishda yetarli darajada
qiyinchilik yuzga kelmoqda va sohadagi quyidagilar muammolar keltirishimiz
mumkin:

• 
  Amaldagi qonunchilik asosining aniq va yetarli emasligi;
  
• 
  Islom moliyaviy xizmatlar sohasida ishlovchi tajribali xodimlar
  

taqchilligi;

• 
  Yurtimizdagi musulmon bo’lgan aholinining bo’sh turgan aktivlarni
  

an‘anaviy banklardan ko’ra, islom banklariga kapital sifatida jalb etish samarali
ekanligini to’g’ri baholanmasligi;

• 
  Islom moliyaviy xizmatlarini faol joriy etish masalasida yetarli darajada
  

e‘tibor qaratilmayotganligi.
Islomiy moliyalashtirish O’zbekiston iqtisodiyoti uchun yangi yo’nalish
bo’lib, unga biznes tarafdan ham, aholi tomonidan ham ehtiyoj mavjud.
Muqobil moliyalashtirish mahsulotlarining paydo bo’lishi aholining moliyaviy
xizmatlardan foydalanishga bo’lgan imkoniyatlarini kengaytirishga yordam
beradi.³ Islom moliyasi xizmatlari joriy etilgan davlatlarda samarali va mutadil
ishlab kelmoqda. Islom bankchiligini tashkil etish orqali ko’pchilik qismi
musulmon bo‗lgan davlatda, samarali faoliyat yuritish va davlat iqtisodiyotiga
sezilarli darajada ta‘sir etishi mumkin.
O’zbekistonda islom moliyasini tashkil etish bo’yicha quyidagilar yechim
bo‗lishi mumkin:

1. 
   mukammal bo’lgan huquqiy-asosiy bazani yaratish bo’yicha ommaviy
   

muhokamaga quyish;

2. 
   islom banklarida shar‘iy kengashlarni va turli xalqaro
   

muvofiqlashtiruvchi markazlar (idoralar) tashkil qilish;

3. 
   islom bank-moliya tizimini joriy etgan va islom moliyasi rivojlanishi
   

uchun mustahkam asos yaratgan mamlakatlarning muvofiqlashtiruvchi
tashkilotlar bilan keng ko’lamdagi sherikchilik aloqalarini bog’lash.
Markaziy tashkilotda nafaqat ichki balki, tashqi aloqa qilish orqali sohada
yuzaga kelayotgan muammolarga yechim topilishi va yangiliklarni joriy etilishi
orqali soha rivojida muhim qadam bo’lishi mumkin. Shariat kengashini
tashkil etish orqali halol va to’g’ri bitimlar bo’layotgani, yangi sheriklar bilan
tushuntirish ishlarini olib borish samarali yechim bo’ladi.