Ismanov I. N., Davlyatova g. M., Buzrukxonov s. M

Sotish bozorlari prognozi 
1-chizma 
Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi 
Bugungi kunda mahalliy bozorlarimizda Turkiya va Koreyada ishlab 
chiqarilgan choyshabli matolarning narxi yuqori bo’lishiga qaramay aholi xarid 
qilib olmoqda. Chunki ularning sifati o’zimizda ishlab chiqarilayotgan choyshabli 
matolarga qaraganda ancha yuqori. Shuni e’tiborga olgan holda, “_____________” 
to’qimachilik korxonasi o’zida ishlab chiqarmoqchi bo’lgan choyshabli matolarni 
sifatli va toza xom – ashyolarni tanlagan holda aholini har qanday qatlamiga to’g’ri 
keladigan sifatli choyshablar ishlab chiqarishni ko’zda tutgan. Mahsulotlarimiz 
bozorda o’z xaridorlarini topishi uchun avvalambor narx strategiyasi qo’llanadi.
Ishlab chiqarish rejasi 
Gazlama ishlab chiqarish texnologik zanjiri quyidagilardan iborat: 
O’rov bosqichi – bu bosqichda kichik g’altaklardagi iplar katta bobinalarga 
M-150 jihozlarida o’raladi. 
Tandalash bosqichi – bu bosqichda SP-180 jihozida bobinalardagi iplar 
kengligi mato kengligiga muvofiq bo’lgan g’altaklarga o’raladi. 
____________ 
korxonasi 
____ % 
____________ 
korxonasi 
_____ % 
______________ 
korxonasi 
_____ % 
Mahalliy 
bozorlar 
_____ % 

---

318 
Shlixtalash bosqichida – tandalangan iplarga MSHB-180 jihozlarida maxsus 
qorishma yordamida ishlov berib uning sifati va mustahkamligi oshiriladi. 
To’quv bosqichi – bunda asosiy texnologik jarayon STB-180 to’quv jihozida 
bajariladi. 
Ishlab chiqarish rejasini tuzish ko’zda tutilgan ishlab chiqarish hajmi uchun 
zaruriy xom ashyo sarfini aniqlashdan boshlanadi. Texnologik zanjirdagi tayyorlov 
bosqichlarida ishlov beriladigan yarim tayyor mahsulotlar shu jarayon uchun 
tayyor mahsulot hisoblanadi. Shu sababli har bir tayyorlov bosqichida ishlovdan 
o’tadigan yarim tayyor mahsulot hajmi aniqlanadi. Ma’lumki, jihozlar sonini 
aniqlash uchun ushbu bosqichlardagi ishlov beriladigan mahsulotlar hajmini 
aniqlash zarur. To’quv jarayonigacha bo’lgan bosqichlarda ishlov beriladigan 
mahsulot kalava ip hisoblanadi. Bunda amaliyotda qabul qilingan me’yorlardan 
foydalaniladi, ya’ni amaliyotda 100 metr mato uchun assortiment turiga bog’liq 
ravishda o’rtacha 4.5-6.5 kg kalava ip sarflanishi belgilangan. Bu orqali 1 metr 
mato uchun sarf me’yorlarini aniqlash lozim ( 4.8:100=0.048 kg). Shundan so’ng 
yillik mahsulot ishlab chiqarish hajmi uchun zaruriy xom – ashyo miqdori 
aniqlanadi, ya’ni 1 metr mato uchun me’yor sarfi yillik ishlab chiqarish hajmiga 
ko’paytiriladi (0.048*3400000=163200 kg). Hisoblarni jihozlar sonini aniqlashda 
davom ettiriladi. 
Jihozlar sonini aniqlashda quyidagi formuladan foydalanish tavsiya etiladi: 
КRО
Uj
Q
J
s
с
*

(1) 
bu yerda: 
Q
s
- har bir ishlab chiqarish bosqichida ishlov beriladigan mahsulot yoki xom – 
ashyo hajmi, kg 
U
j
- ishlov berish bosqichida ishtirok etuvchi jihozning soatlik unumdorligi (texnik 
pasportidan olinadi). 
KRO- jihozning foydali ish bilan band bo’lish koeffitsienti. 
Bu ko’rsatkich quyidagicha aniqlanadi:
KRO=1-A/100 

---

319 
bu yerda: 
A – jihozni ta’mirlash bilan bog’liq tanaffuslari vaqtining normativ miqdori, foizda. 
To’quv jarayoni bosqichlari uchun A quyidagicha belgilanadi: 
1. O’rov jihozi – 3% 
2. Tandalash – 4% 
3. Shlixtalash – 6% 
4. Ip ulash – 2% 
5. To’quv – 5% 
Ushbularga asoslangan holda KRO ni hisoblanadi. 
1.KRO =1-3/100=0.97 
2.KRO =1-4/100=0.96 
3.KRO =1-6/100=0.94 
4.KRO =1-2/100=0.98 
5.KRO =1-5/100=0.95 
Jihozlarning soatli unumdorligi quyidagi jadvalda havola etiladi: