Ismlar. Ismlarning munosabat shakllari

O’timli va o’timsiz fe’llar:
O’timli fe’l – tushum kelishigidagi so’zlar bilan bog’lanadigan fe’llar hisoblanadi.
Ot + fe’l
-ni
M: Kitobni o’qidi - vositasiz to’ldiruvchini ergashtirib keladi ukasini chaqirdi
singlisini ovqatlantirdi
O’timsiz fe’l – tushum kelishigidagi so’zlar bilan bog’lanmaydigan fe’llardir.
Ot + fe’l
-ga, -da, -dan
M: daftarga yozdi.
kitobdan ko’chirdi
-vositali to’ldiruvchini ergashtirib keladi
qopga soldi
kitobdan o`qidi
O’timli fe’lni – o’zlik nisbat = o’timsiz fe’lga aylantiradi.(-in,-il)
M: ko’ylak(-ni) kiydi = (bazmga) kiyindi.
O’timsiz fe’lni – ortirma nisbat = o’timliga aylantiradi.
M: (bazmga) kiyindi = (-tir) ukasini kiyintirdi.
Fe’lning nisbat shakllari
Bajaruvchining harakat va holat jarayoniga qay darajada ishtirok etishini bildiruvch fe’l shakllari nisbat shakllari sanaladi.
Aniq nisbat
Birgalik nisbat
Majhul nisbat
O`zlik nisbat
Orttirma nisbat
Aniq nisbat.
Qo’shimchasi: yo’q.
Bajaruvchisi aniq bo`lgan harakat yoki holatni bildirgan fe’l shakli
Zamon, shaxs – son, mayl.
o`t. zamon
O`qidi III. sh birlik
xabar mayli
Bordi, keldi, ketdi,
Kelmoqchi, sotyapti, yutyapti,
Boradigan, haydayapti,
Supurdi, tozaladi,
Uxladi, quvondi,
Ko`rdi, javob berdi,
Duo qildi, sakrayapti,
cho`zdi, qo`shdi.
Birgalik nisbat
-(i)sh.
Ish-harakat bajaruvchi birdan ortiq bo’ladi.
M:o’qishdi, yozishdi, tozalashdi
Kitob o`qishdi,
Salom berishdi,
Dasturxon bezashdi,
Idishlarni yuvishdi,
Mehmonga kelishdi,
Uyni supurishdi.
Orttirma nisbat
-t, -tir, -dir, -sat, -iz, -ir, -ar, -kaz,-gaz, -g’az, -qaz, -kiz, -giz,-g’iz, -qiz
chiqar, yutkaz, ko’rgaz, yurg’az, o’tqaz, ketkiz, ko’rgiz, yurg’iz, yutqiz, o’qit, o’qittir, yozdir, ko’rsat, tomiz, bitir