Issn 2181-1296 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2021-yil, 6-son 
68 
UDK: 316 
IJTIMOIY TARAQQIYOTDA SOʻZ ERKINLIGINING OʻRNI 
 
X.A.Oripov
Samarqand davlat universiteti
 
Аnnotatsiya. Ushbu maqolada soʼz erkinligi tushunchasining jamiyatning ijtimoiy 
taraqqiyotidagi oʼrni, soʼz erkinligi insonning mustaqil ravishda fikrlash qobiliyati bilan oʼz 
fikrini ichki yoki tashqi omillar natijasida majburlab emas, balki oʼz gʼoyalari va istaklariga 
muvofiq ravishda ochiq ifoda etish qobiliyati ekanligi kabi masalalar yoritilib berilgan.
Kalit soʼzlar: soʼz, soʼz erkinligi, erkinlik, jamiyat, taraqqiyot, demokratiya, faoliyat, 
fikr, islohot, shaxs. 
 
Роль свободы слова в социальном развитии общества 
Аннотация. В данной статье обсуждается роль концепции свободы слова в 
социальном развитии общества, способность человека мыслить независимо от 
внутренних или внешних факторов, в соответствии со своими идеями и желаниями. 
Ключевые слова: слова, свобода слова, свобода, общество, развитие, 
демократия, деятельность, мысль, реформа, личность. 
 
The role of freedom of speech in the social development of society 
Abstract.This article discusses the role of the concept of freedom of speech in the 
social development of society, a person's ability to think independently of internal or external 
factors, in accordance with their ideas and desires. 
Keywords: word, freedom of speech, freedom, society, development, democracy, 
activity, thought, reform, personality. 
 
Mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan soʻng yurtimizda barcha ijtimoiy 
jarayonlarning demokrtatik tus olisishiga zamin yaratildi. Xususan, ijtimoiy adolatning qaror 
topishi, davlat boshqaruvining liberallashuvi, inson manfaatlarining hamma narsadan 
ustunligini taʼminlash kabi masalalar amalga oshirilayotgan islohotlarda asosiy oʻrinni 
egallamoqda. Albatta, demokratik jamiyatning rivojlanishida har bir fuqaroning fikr-
mulohazasini eʼtiborga olish lozim boʻladi. Ayni shu maqsadga erishish uchun har bir 
insonga oʻz fikrini erkin ifoda etishi uchun barcha shart-sharoitlar yaratib berilishini talab 
qiladi. Xususan, ushbu masalalarga Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat 
Mirziyoyev: “Biz erishgan natijalarimiz bilan kifoyalanib qolmasdan, bundan buyon ham 
fuqarolik jamiyati institutlarini yanada rivojlanirish, Oʻzbekistonda soʻz erkinligini har 
tomonlama qoʻllab-quvvatlashni qatʼiy maqsad qilganmiz”[1]ligini eʼtirof etib, BMT Inson 
huquqlari boʻyicha kengashining 46- sessiyasida xam bu masalaga alohida toʻxtalib oʻtganlar. 
Erkin fikrlash va uni ifoda etish nafaqat inson ichidagi oʻyni namoyon qilishga, shu bilan 
birga jamiyatdagi turli fikrlar oʻrtasidagi raqobatni vujudga kelishiga ham sabab boʻladi. 
Sogʻlom fikr qanchalik koʻp boʻlsa, jamiyat shunchalik ham maʼnaviy, ham moddiy jihatdan 
rivojlanib boradi. 
Soʻz erkinligi jamiyatning ilk rivojlanish bosqichlaridan to hozirga qadar amalda oʻz 
ifodasini topib kelgan. Avvalo soʻz erkinligi tushunchasini toʻliq anglab olish uchun soʻz va 
erkinlik tushunchalariga toʻxtalib oʻtish lozim boʻladi. Oʻzbek tilining izohli lugʻatida “soʻz” 
– tovush yoki tovushlardan iborat, biror bir maʼno bildiruvchi nutq birligi, gap boʻlagi yoki 
biror maʼno turiga, uslubiga oid shunday birlik (tilda, nutqda ifoda vositasi sifatida) deb 
izohlanadi. Demak “soʻz” faqat maʼno bildiruvchi nutq birligi boʻlmasdan, shu bilan birga 
tilda va nutqda ifoda vositasi boʻlib hisoblanadi. Erkinlik esa, etika, estetika, huquqshunoslik, 
siyosatshunoslik kabi ijtimoiy gumanitar bilim sohalarida keng ishlatiladigan falsafiy 
tushuncha hisoblanib, uning lugʻaviy maʼnosi kishining oʻz istagi boʻyicha ish tutishidir. 
Erkinlikni jamiyatning turli sohalari bilan bogʻlab aniq tushunchalar hosil etiladi. Masalan, 

---