Issn: 2181-2489 volume 2

 
288 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
жонзотлар учун муҳим роль ўйнайди. Организмлар ҳам физиологик жихатдан 
кундуз ва туннинг алмашинишига мослашган. Барча ҳайвонлар ва инсонда 
кеча-кундузларнинг алмашиши билан боғлик маромлар деб аталувчи фаоллик 
мавжуд. Кўп ўсимликлар фақат кундузи гуллашга қодир.
3. Атмосфера намлиги. Атмосферанинг пастки қатламлари 1.5-2.0 км
баландликкача намликка эга бўлади. Бу қатламда 50% гача намлик тўпланади.
Ҳаводаги сув буғи миқдори ҳаво ҳароратига боғлиқдир. Ҳарорат қанча юқори 
бўлса, ҳавода намлик шунча кўп бўлади. Намлик етишмаслиги қанча юқори 
бўлса, ҳаво шунча қуруқ ва иссиқ ва аксинча. Маьлумки, вегетация даврида 
намлик танқислигининг ошишига ўсимликларнинг зўр бериб ҳосил тутишига 
кўмаклашади, ҳашаротларда кўпайиш бирданига авж олади. 
4. Атмосферанинг газ таркиби, 
5. Ер сатҳи ҳарорати, 
6. Ҳаво массаси ҳаракати (шамол) 
7. Атмосфера босими.
2) Биотик омиллар. 
Ўсимликларни ўсимликларга таъсири дейилганда бир турнинг иккинчи 
турга таъсири ёки бир турга кирувчи индивидларнинг, популяцияларнинг бир-
бирига кўрсатган таъсири тушунилади. Бундай таъсир натижасида улар ўсади, 
ривожланади, уруғ-мева ҳосил қилиб, кенгроқ тарқалади, Демак, аввало ҳар бир 
ўсимлик яшаш учун курашади. Бундай кураш жараёнида ўсимликлар ҳаётида 
паразитлик, симбиозлик, нейтраллик каби муносабатлар вужудга келади[2, 17]. 
Ўсимликларнинг ҳайвонларга таъсири баъзи заҳарли ўсимликлар ва 
ҳашаротхўр ўсимликлар мисолида яққол намоён бўлади. Таркибида заҳарли 
моддалар мавжуд бўлган ўсимликлар (айиқтовон, кампирчопон, какра, 
қирқбўғин бангидевона ва ҳоказолар). Бундай ўсимликлар ҳашаротхўр 
ўсимликлар деб аталади. Уларнинг тукларидан фермент (суюқлик) ажралади ва 
бу суюқликлар ҳашаротларни парчалаб, ҳазм бўлишига имкон беради. 
Микроорганизмларнинг ўсимлик ва ҳайвонларга таьсири баъзи 
касаллик туғдирувчи микробларнинг ўсимлик ва ҳайвонларда турли 
касалликларни келтириб чиқаришда кўринади. Улар ўзаро мураккаб 
муносабатда бўлади. 
Организмлар ўртасидаги алоқалар ҳар икки организм учун фойда 
келтиради, мутуалистик муносабатлар келиб чиқади, ҳар икки организм 
учун фойдали ҳисобланган бундай ўзаро муносабатлар симбиотик 
муносабатлар деб қаралади. Бу алоқага лишайниклар танасидаги 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 7 ǀ 2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230