Issn 2181-9696 Doi Journal 10. 26739/2181-9696

Parallel hisoblash tizimlari. 
Parallel hisoblash tizimlarini qurishda turli maqsadlar ko’zda tutiladi, masalan 
 Unumdorlikni oshirish; 
 Tannarxni kamaytirish (yoki unumdorlik/narx ko’rsatkichini minimallshtirish); 
 Ishlash ishonchliligini oshirish va h.k. 
Parallel hisoblash tizimlari quyidagicha tasniflanishi mumkin 
1. Komandalar potoki va ma’lumotlar potokining o’zaro munosabatiga ko’ra (Flinn klassifikatsiyasi, 
yuqorida batafsil ko’rildi) 
2. Boshqarish potokiga ko’ra:
 IF – instruction flow (komanda potoki boshqaradi),; 
 DF – data flow(ma’lumotlar potoki boshqaradi. 
3. Xotirani ishlatilishiga ko’ra : 
 umumiy xotirali (ajratilgan xotira), Shared Memory; 
 lokal xotiral – har bir MP ga alohida xotira (taqsimlangan xotira) Distributed Memory. 
4. Protsessorlararo almashinish uslubiga ko’ra: 
 umumiy ajratilgan (yoki taqsimlangan) xotira orqali; 
 xabar almashinish orqali. 
5. Qo’llanilgan parallellik uslubiyatiga ko’ra 
 tabiiy yoki vektorli parallelizm (vektorli va matritsali hisoblash tizimlarida); 
 mustaqil tarmoqlar parallelligi (“yirik” parallellik, simmetrik ko’pprotsessorli tizimlarda – 
SMD); 

---

 
 
№1 | 2022 
13 
 “mayda”parallellik (MIMD da, umumliy parallel tizimlarda); 
 Aralash amallar parallelligi (Instruction Level Parallelism – ILP) uzun so’zli komandali 
mashinalarda VLIW ha b. 
6. Ma’lumotlarni yuklаsh shakliga ko’ra: 
 Ketma-ket yuklash (ketma-ket kod bilan,bitli tartibda); 
 Parallel yuklash (so’zli tartibda); 
 Aralash tartibda[9]. 
7. Aloqa tizimi bo’yicha 
 To’liq aloqa tipli (har bir MP barcha MP bilan bog’langan); 
 Ajratilgan kommutator tipli; 
 Umumiy shina tipli; 
 Chiziqli yoki matritsali massiv shaklida (o’zaro yondosh MP lar bog’lanishi); 
 Giperkub tipli (yondosh MP lar bog’langan, lekin massiv ko’p o’lchamli – 3,4, va h.k); 
 Ulanish konfiratsiyasini o’zgartirish mumkin bo’lgan parallel mashinalar; 
 Dasturlanadigan kommutatorlar[6]. 
8. Ulanish tizimi murakkabligiga ko’ra: 
 Ulanish zanjiri (tarmog’i) ga ko’ra – bir darajali ulanish; 
 Klasterli ulanish – bir guruhga ulangan mashinalarning ulanish sxemasi ushbu guruhlar o’zaro 
ulangan sxemadan farqli bo’lganda. 
9. Hisoblash tarmoqlarining taqsimlanganligi bo’yicha: 
 Lokal hisoblash tarmoqlari; 
 Hisoblash komplekslari – kuchli bog’langan (umumiy xotira orqali almashinish) va kuchsiz 
bog’langan (xabar almashish orqali); 
 Klasterli arxitektura (hisoblash kompleksi varianti sifatida); 
 Taqsimlangan hisoblash komplekslari, jumladan hisoblash mashinalari tarmoqlari va 
taqsimlangan klaster tizimlar [10]. 
Shuni ta’kidlash kerakki, hozirgi zamonaviy ko’p yadroli hisoblash mashinalari ham parallel 
hisoblash tizimlari turkumiga tegishlidir.