Iste’molchilar elektr qurilmalarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari va iste’molchilar elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarini tasdiqlash to‘G‘risida

8-§. Xavfsizlik texnikasi, yong‘in va ekologiya xavfsizligi
107. Elektr qurilmalarining tuzilishi, ularni ekspluatatsiya qilishni tashkil etish hamda ta’mirlashda mehnat
muhofazasi standartlari talablariga va XTQga javob berishi shart.
108. Elektr qurilmalariga xizmat ko‘rsatishda qo‘llaniladigan himoya vositalari, moslamalar va asboblar
mehnat xavfsizligi bo‘yicha amaldagi NTHga mos ravishda ko‘rik va sinashlardan o‘tishi shart.
109. Elektr xo‘jaligi xodimlari lavozimi (kasbi) uchun majburiy hajmdagi elektr uskunalari va elektr
qurilmalarida ishlar bajarilganda, xavfsizlik talablarini belgilaydigan mehnat muhofazasi bo‘yicha
yo‘riqnomalarga amal qilishlari shart.
110. Elektr xo‘jaligini har bir xizmatchisi xizmat ko‘rsatilayotgan uskunaga taalluqli mehnat xavfsizligi va ish
joyida mehnatni tashkil qilish talablarini bilishi va bajarishi shart.
111. Har bir korxonada xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish bo‘yicha ishlar ushbu ishlarning xavfsiz
bajarilishini va tashkil etilishining yagona tizimini, elektrotexnik, texnologik va boshqa xodimlarning funksional
vazifalarini, ularning o‘zaro munosabatlarini, lavozim bo‘yicha javobgarliklarini belgilaydigan mehnat xavfsizligini
boshqarish tizimi haqidagi nizomga mos kelishi shart.
Korxona rahbari va elektr xo‘jaligiga javobgarlar (bosh energetiklar, bo‘lim va elektr ta’minoti xizmati
boshliqlari) elektr xo‘jaligi xizmatchilari uchun xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish va xodimlarni elektr tokidan
shikastlanish hollarining oldini olish bo‘yicha tashkiliy-texnik ishlar uchun shaxsan javobgar bo‘ladi.
Korxonalar tarkibiy bo‘linmalarining elektr xo‘jaligiga javobgarlari (elektr sexi, podstansiyalar, xizmatlar,
laboratoriyalar boshliqlari, ustalar va boshqalar) xavfsiz va sog‘lom mehnat sharoitlarini yaratish, ko‘rgazmali
qo‘llanma bilan yo‘riq berishi, xodimlarga xavfsiz ishlash usullarini o‘rgatish, shuningdek, doimiy ravishda
uskunaning mehnat xavfsizligi standartlari tizimiga mos kelishini nazorat qilish, xodimlarning mehnat xavfsizligi
talablariga rioya qilishlarini va bajarilayotgan ish xususiyatidan kelib chiqib, ular himoya moslamalari, maxsus
kiyimlar va boshqa shaxsiy himoya vositalari qo‘llashlarini tizimli nazorat qilib borish bo‘yicha tashkiliy hamda
texnik tadbirlarni o‘tkazilishini ta’minlashlari shart.
112. Har bir baxtsiz hodisa, shuningdek, mehnat xavfsizligi talablarining buzilishi holatlari, ularning sodir
bo‘lish sabablarini va ularni yuzaga keltirgan aybdorlarni aniqlash va bundan keyin bu kabi holatlar
takrorlanmasligining oldini olish choralarini ko‘rish uchun sinchiklab tekshirilishi shart.
Baxtsiz hodisalar haqida xabar berish, ularni tekshirish va hisobga olish qonunchilikda belgilangan tartibda
amalga oshirilishi shart.
Baxtsiz hodisalar tekshiruvi to‘g‘ri, o‘z vaqtida o‘tkazilishi va hisobga olinishi, N-1 shaklidagi dalolatnomalar
rasmiylashtirilishi va ularda ko‘rsatilgan chora-tadbirlarning bajarilishi uchun rahbarlar, butun korxona va uning
tegishli tarkibiy bo‘linmalari elektr xo‘jaligiga javobgar shaxslar javobgar bo‘ladi.
113. Elektr qurilmalarida yuz bergan baxtsiz hodisalar uchun xavfsizlik yoki mehnat muhofazasi bo‘yicha
yo‘riqnoma talablarini bevosita buzgan shaxslar bilan birga korxona va uning tarkibiy bo‘linmalari elektr
xo‘jaligiga javobgar shaxslar, shuningdek, mehnat xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasini ta’minlamagan,
mehnat xavfsizligi standartlarini bajarmagan hamda baxtsiz hodisaning oldini olish uchun zarur choralar
ko‘rmagan boshqa ma’muriy-texnik xodimlar ham javobgar bo‘ladi.
114. Elektr qurilmalarida guruhli baxtsiz hodisalar va oqibati o‘lim bilan tugagan baxtsiz hodisalarni
tekshirish materiallari korxonaning barcha tarkibiy bo‘linmalari elektr xo‘jaligi xodimlari bilan birgalikda ishlab
chiqilishi shart. Bunday baxtsiz hodisalarning oldini olish uchun tadbirlar ishlab chiqilishi shart.
115. Korxona tarkibiy bo‘linmalari elektr xo‘jaliklarining barcha ishlab chiqarish xodimlari elektr toki ta’siriga
tushgan odamni qutqarish va unga birinchi yordam berishning amaliy usullariga, shuningdek, boshqa baxtsiz
hodisalarda jabrlanganlarga birinchi yordam ko‘rsatish usullariga o‘rgatilgan bo‘lishi shart.
116. Korxonaning ishlab turgan elektr qurilmalarida boshqa tashkilotlar qurilish-montaj, sozlash va
ta’mirlash ishlarini o‘tkazayotganda qurilish-montaj, sozlash, ta’mirlash va ekspluatatsiya qiluvchi xodimlarning
o‘zaro harakatlarini hisobga oluvchi mehnat xavfsizligi, ishlab chiqarish sanitariyasi, portlash va yong‘in xavfsizligi
bo‘yicha hamkorlikda chora-tadbirlar ishlab chiqilishi shart.
Bitta uskunada yoki inshootda bir vaqtning o‘zida bir nechta tashkilot ish bajarganda, ishlarning birlashgan
ish jadvali tuzilishi shart. Ushbu tadbirlar va ish jadvallari korxona elektr xo‘jaligiga javobgar tomonidan
tasdiqlanishi shart.
Ish joyini tayyorlash, ishlarning birlashgan ish jadvalini bajarish va mehnat xavfsizligi bo‘yicha birgalikda
tuzilgan tadbirlarni bajarish bo‘yicha harakatlarni muvofiqlashtirish, shuningdek, ishga qo‘yish uchun
korxonaning va tegishli tarkibiy bo‘linmaning elektr xo‘jaligiga javobgar shaxslari javobgar bo‘ladi.
Boshqa tashkilotlar rahbarlari ushbu tashkilotlar xodimlari malakasining muvofiqligi uchun ularning
xavfsizlik talablariga rioya qilishlari va o‘z uchastkalarida mehnat xavfsizligi bo‘yicha tadbirlarni tashkil qilishlari va
bajarishlari uchun javobgar bo‘ladi.
117. Korxona elektr xo‘jaligining har bir bo‘linmasida dori qutilari, dori-darmon va tibbiy vositalar bor birinchi
yordam sumkalari bo‘lishi shart.
Xodimlar soha me’yorlariga mos ravishda maxsus kiyim, maxsus oyoq kiyim va boshqa individual himoya
vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishlari shart.

---

118. Ishlab turgan uskunalar bor xonalarda (boshqaruv, releli panellar va shunga o‘xshash qurilmalardan
tashqari), ochiq va yopiq taqsimlash qurilmalarida (keyingi o‘rinlarda ― OTQ, YOTQ), quduqlarda, kameralarda,
elektr stansiyas, elektr tarmoqlari kanallari va tunellarida, qurilish maydonchalarida, ta’mirlash zonasida
bo‘lganida, shuningdek, havo elektr uzatish tarmoqlariga xizmat ko‘rsatayotganda xodimlar himoya kaskalarini
kiyishlari shart.
119. Elektr uskunalari, elektr qurilmalari, shuningdek, ular o‘rnatilgan binolar va inshootlarning yong‘in
xavfsizligi Energetika korxonalari uchun yong‘in xavfsizligi qoidalari talablariga javob berishi shart.
120. Qonunchilikka muvofiq korxonalar va tashkilotlarning yong‘in xavfsizligini ta’minlash uchun
javobgarlik ushbu obyektlar rahbarlari zimmasiga yuklanadi.
121. Alohida sexlar, laboratoriyalar va boshqa ishlab chiqarish uchastkalarida yong‘in xavfsizligi uchun
ularning rahbarlari, ular yo‘q bo‘lganda — ularning vazifalarini bajaruvchi xizmatchilar javobgar bo‘ladi.
122. Har bir korxonada yong‘inga qarshi rejim o‘rnatilgan bo‘lishi va ishlab chiqarish xususiyatlarini hisobga
oluvchi yong‘inga qarshi tadbirlar bajarilishi shart.
123. YoHQga muvofiq har bir sexda, laboratoriyada, ustaxonada va korxonaning boshqa bo‘linmalarida
yong‘in xavfsizligining aniq choralari va yong‘inga qarshi rejim haqida yo‘riqnoma ishlab chiqilishi shart.
Yong‘in xavfsizligi chora-tadbirlari haqida yo‘riqnoma bo‘linmalar rahbarlari tomonidan, yong‘in xavfsizligi
bo‘yicha muhandis — inspektor yoki korxona rahbari tomonidan buyruq bilan biriktirilgan yong‘in xavfsizligi
bo‘yicha javobgar shaxs bilan birgalikda ishlab chiqiladi. Obyektlardagi yong‘in-qutqaruv bo‘linmalari bilan
kelishiladi (agar u korxonada mavjud bo‘lgan holda) va korxona rahbari yoki bosh muhandisi tomonidan
tasdiqlanadi. Yo‘riqnoma ko‘rinarli joyda osib qo‘yiladi.
124. Har bir ishchi-xizmatchi obyektdagi YoHQlari talablarini bilishi va qat’iy bajarishi, yong‘in yoki yong‘in
chiqishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan harakatlarga yo‘l qo‘ymasligi, birlamchi yong‘in o‘chirish vositalaridan
foydalanishni bilishi shart.
125. Amaldagi yong‘in xavfsizligi qoidalarini buzgan yoki bajarmagan aybdor shaxslar ularning qilgan
harakatlari yoki harakatsizliklari xususiyatidan kelib chiqib, O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq
javobgarlikka tortiladi.
126. Korxona rahbari buyrug‘i bilan quyidagilar belgilanishi kerak:
korxonaning barcha ishchi-xizmatchilari kirish, birlamchi (ish joyida), takroriy, rejadan tashqari, joriy
yo‘riqnomalaridan, muxandis-texnik xodimlar hamda yong‘inga xavfli ishlarni olib boruvchilar yong‘in-texnik
minimumi bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tishlari shart.
Bu mashg‘ulotlar korxona rahbari tasdiqlagan dastur bo‘yicha kamida 2 yilda 1 marotaba o‘tkaziladi.
127. Obyektda yuz bergan har bir yong‘in yoki yonish holatlari yuzasidan Davlat yong‘in xavfsizligi nazorati
organi tomonidan tergovga qadar surishtiruv o‘tkaziladi, surishtiruv vaqtida ularga har tomonlama
ko‘maklashish va amaliy yordam ko‘rsatish zarur.
Korxonalarda yuz bergan yong‘inga elektr qurilmalarining (elektr uskunalarining) aloqasi bo‘lgan hollarda,
tekshiruv komissiyasida “O‘zenergoinspeksiya” xodimi ishtirok etadi.
128. Elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda bevosita yoki bilvosita atrof-muhitga ta’sir qiladigan iflos
moddalarni atmosferaga chiqarishni va suv obyektlariga oqova suvlarni chiqarishni kamaytirish yoki yo‘q qilish,
tovush bosimini pasaytirish va tabiiy manbalardan suv iste’molini kamaytirish choralari qabul qilinishi shart.
129. Atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish, ruxsat etilgan chegaraviy yoki vaqtincha kelishilgan
tashlanmalar me’yoridan, suv obyektlariga ifloslantiruvchi moddalarning tashlanishi — ruxsat etilgan chegaraviy
me’yorlardan, shovqin ta’siri — har bir obyekt uchun o‘rnatilgan shovqin quvvati me’yoridan oshmasligi shart.
130. Katta hajmdagi moyli elektr uskunalarini (transformatorlarni, moyli reaktorlarni, o‘chirgichlarni va
boshqalar) ekspluatatsiya qiluvchi korxonada moyning atrof-muhitga avariyaviy yoki boshqa holda chiqib
ketishining oldini olish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqilishi shart.
131. Elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda zaharli chiqindilar yuzaga keladigan korxonalarda ularni o‘z
vaqtida utilizatsiya qilish, zararsizlantirish va ko‘mish ta’minlanishi shart.
132. Belgilangan sanitariya me’yorlariga va tabiatni muhofaza qilish talablariga rioya qilishni ta’minlaydigan
qurilmalarsiz yoki ushbu talablarga rioya qilishni ta’minlamaydigan, ishga yaroqsiz qurilmali elektr qurilmalarini
ekspluatatsiya qilish man qilinadi.