Истеъмолчиларнинг асосий ҳУҚУҚлари

ИСТЕЪМОЛЧИ ТАНЛОВИНИ БУЮДЖЕТ ЧИЗИҒИ ВА БУЮДЖЕТ ЧЕГАРАСИ ОРҚАЛИ ТАХЛИЛ ҚИЛИШ
РЕЖА:
КИРИШ
I. БОБ ИСТЕМОЛЧИНИНГ БУДЖЕТ ЧЕГАРАСИ.
1.1. Истеъмолчи танлови

2. 
   Истеъмолчи танловини оптималлаштириш.
   

II. БОБ ИСТЕЪМОЛ, ЖАМҒАРМА ВА ИНВЕСТИЦИЯЛАР.
2.1. Истеъмол ва жамғарманинг иқтисодий мазмуни ҳамда уларнинг ўзаро боғлиқлиги.
2.2.Инвестициялар ва унинг даражасини белгиловчи омиллар.
Хулоса
Фойдаланилган адабиётлар
Кириш
Истеъмолчининг бозордаги ҳатти-ҳаракати сўнгги қўшилган нафлилик назарияси ҳамда истеъмолчи танлови назарияси орқали изоҳланади. Cўнгги қўшилган нафлилик назариясининг мазмуни билан ИВ-бобда батафсил танишиб чиққан едик. Бу назария ёрдамида истеъмолчининг манфаати нуқтаи-назаридан унинг афзал кўриши қоидалари баён етилади.
Агар нафлиликка истеъмолчи ўлчами билан қаралса, у истеъмолчининг бирон-бир неъматни истеъмол қилишидан олинадиган қониқишни англатади. Истеъмолчи томонидан ўзи учун турли товарларнинг нафлилик даражасининг баҳоланиши истеъмолчининг афзал кўриши дейилади.
Нафлилик функстияси маълум миқдордаги товарларга бошқа бир миқдордаги таққослашни билдиради. Нафлиликни мутлоқ кўрсаткичларда ўлчашнинг аҳамияти бўлмай, истеъмолчи танловини нафлилик даражасининг кетма-кет жойлашуви билан изоҳлаш мумкин. Бир тўъламдаги товарлар нафлилиги бошқасидан қай даражада афзаллигини кўрсатиб бериш мумкин емас.
Нафлилик функстияси истеъмол қилинаётган товарлар(Х,Й)дан олинаётган нафлиликнинг ҳосиласини ифодалайди:
Сўнгги қўшилган нафлилик – муайян неъматнинг навбатдаги бирлигини истеъмол қилишдан олинган қўшимча нафлиликдир. Сўнгги қўшилган нафлилик умумий нафлиликнинг ўсган қисмидан иборат екан, у нафлилик функстиясининг ҳосиласи ҳисобланади. Муайян еҳтиёжни қондирувчи ҳар бир навбатдаги неъмат олдингисига қараганда камроқ нафлиликка ега бўлади. Неъматларнинг чекланган миқдори шароитида еса доимо еҳтиёжни енг кам даражада қондирувчи «сўнгги нусхаси» мавжуд бўлади.
Сўнгги қўшилган нафлилик ъасайиб бориш тенденстиясига ега бўлиб, бу иқтисодий тамойил сифатида ифода етилади. Мазкур тамойилнинг моҳияти шундан иборатки, агар алоҳида олинган якка истеъмолчининг ҳолатидан келиб чиқилса, неъматларни истеъмол қилиш ҳажмининг кўъайиб бориши билан, маълум вақтдан бошлаб, муайян неъматнинг навбатдаги бирлигини истеъмол қилишдан олинган қўшимча нафлилик олдингисига нисбатан камайиб боради.
Киши қанчалик кўъ миқдордаги товарни истеъмол қилса, у шунчалик кўъ ялъи нафлиликка ега бўлади. Ялъи (умумий) нафлилик сўнгги қўшилган нафлилик кўрсаткичларини жамлаш орқали аниқланади. Агар истеъмолчи манфий сўнгги қўшилган нафлиликка ега бўлса, у ҳолда ялъи нафлилик камаяди.
Сўнгги қўшилган нафлиликнинг ъасайиб бориш қонунини истеъмол қилинган музқаймоқ мисолида 11-жадвал орқали ифодалаш мумкин.