Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2022, 11(159) Maxmudova Guljahon Nematjonovna

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 11(159)
25 mingdan ortiq savdo nuqtalaridan foydalanadi 
(2­rasm). 
TBC Bank Group PLC ning 2022­yil 2­chorak 
uchun auditdan o‘tmagan, konsolidatsiyalashgan 
ma’limotlariga asosan Payme to‘lov tizimining faoli­
yatining har jabhasida mos davrning o’tgan yilga nis­
batan solishtirganda o‘zgarishlar quyidagi ko‘rinishda 
bo‘lgan:
– oylik faol iste’molchilar soni 2 barobarga 
oshdi;
– faol savdogarlar soni 53% ga oshdi;
– to‘lovlar hajmi 56% (P2P pul o‘tkazmalari: 
2021­yil uchun 75%; 2022­yil uchun 74%; xizmatlar 
1
https://cbu.uz/uz/payment­systems/interbank­
calculations/
uchun to‘lovlar: 2021­yil uchun 19%; 2022­yil uchun 
20%; boshqalar: 2021­2022­yil uchun 6%; ni tashkil 
etadi)
– sof foyda 73% ga oshgan.
Yana bir mashhur, to‘lov tizimi, bank kartalari, pul 
o‘tkazmalari va mobil aloqa xizmatlarini taqdim etu­
vchi fintech korxonalardan biri bu “Humans” (“Humans 
Companies” AJ). Ushbu tashkilot 2022­yilning may 
oyida “UPay” to‘lov tizimini sotib olib, to‘liq va yagona 
egasiga aylandi. Shuningdek 2022­yil 2­chorak hiso­
botlariga asosan 88 936,50 ming so‘mlik sof foyda 
bilan yakunlagan
2
. Yuqorida aytib o‘tilgan barcha 
fintech korxonalar asosan bir yo‘nalishda raqobat­
lashmoqda. 
2
http://openinfo.uz/ru/reports/17740/
1-rasm. To’lov terminallari orqali amalga oshirilgan milliy valyutadagi tranzaksiyalar summasi
1
.
2-rasm. Payme to’lov tizimininig 2-chorak bo’yicha hisoboti.
55
АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ИҚТИСОДИЁТИ / 
ЭКОНОМИКА ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ

---

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 11(159)
Investitsiya, muddatli to’lov, islomiy moliyaga aso­
slangan xizmatlarni taqdim etuvchi tashkilot – “IMAN 
Group Ltd” hisoblanadi. U “IMAN Invest”, “IMAN PAY” 
va “IMAN Merchant” kabi ilovalar orqali o‘z xizmat­
larini taqdim etmoqda. Bu mobil ilovalari o‘zaro bir 
biriga bog‘langan bo‘lib, islomiy moliyaga asoslangan 
investitsiya, muddatli to‘lov va biznes uchun tovarlarni 
sotish imkonini, moliyaviy savodxonlik, halol daro­
mad kabi xizmatlarni o‘z ichiga olgan. Ushbu fintech 
tashkilotining 2022­yil yanvar­iyul davri uchun moliya­
viy hisobotlariga nazar solsak, quyidagi o‘zgarishlarga 
yuzlanamiz
1
(3­rasm).
2021­yil noyabr oyida “Click” oʻzining 10 yilligini 
nishonladi. Bugungi kunda kompaniya 8 millionga 
yaqin iste’molchiga ega va yillik o'sish 25­30% ni 
tashkil qiladi. “Click” sezilarli darajada kengaymoqda 
va buni nafaqat xodimlar sonining keskin o'sishida 
(2020 yil boshida 70 tadan 2022 yil iyunda 308 
tagacha), balki to'lov xizmati ishga tushiradigan loy­
ihalar sonida ham ko'rish mumkin. Bular “Click Start” 
bolalar ilovasi, “Click BOX” logistika agregatori va 
“Click Market” bozoridir.
2021 yil sarhisobi bo‘yicha, “Click” to'lov tashkil­
otlari bozorining 65 foizini egallagan. Fintech bozori 
endigina shakllanmoqda va u hali soha qatnashchilari 
o'rtasida bo'lingan deb aytish mumkin emas.
Kompaniya ishining boshida faqat uyali aloqa 
uchun to'lov umumiy aylanmasining 90­95 foizini 
tashkil etgan. Iste’molchilar esa uyali aloqaga o‘rtacha 
oyiga 50 ming so‘m sarflaydi, ma’lum bo‘lishicha, 
iste’molchilar pulining atigi 5 foizini uyali aloqa va 
1
https://imaninvest.com/ru/report
internet provayderlari uchun sarflagan. Boshqa hol­
larda (kommunal xizmatlar, oziq­ovqat, transport 
va boshqalar uchun to'lov) iste’molchilar to'lovlarni 
asosan oflayn rejimda amalga oshirib kelgan.
Bugungi kunda Click ko'proq xizmatlarni taklif qilib, 
endilikda uyali aloqa uchun to'lov umumiy aylanman­
ing atigi 35 foizini tashkil qiladi. Qolgan 65 foiz esa 
kommunal xizmatlar, turli xil xaridlar, transport uchun 
to'lov, benzin va boshqalarni tashkil etadi
2
.
Xulosa.
Yuqorida keltirilgan Fintech tashkilotlari 
O‘zbekiston bozorining eng mashhur, ommalashgan 
va asosiy soha qatnashchilaridan hisoblanadi. Banklar 
ham o‘z mobil ilovalari orqali ham shu kabi xizmat­
larni taklif qilishmoqda. Shunga qaramay, bozorda 
raqobatchi tashkilotlarning soni kam hisoblanadi. 
Moliyaviy xizmatlar ko'rsatishning u yoki bu shaklda, 
an’anaviy, innovatsion modellari va vositalarini bir­
lashtirgan kompaniyalar, moliyaviy xizmatlar bozorida 
ustunlik qila oladi.
Click to‘lov tizimi o‘z faoliyatida yangi bosqichga 
o‘tgani, yangi faoliyat turlariga kirib borishi, foy­
dalanuvchilar segmentiga alohida xizmatlar taklif eti­
shi O‘zbekiston bozorining istiqbolli Fintech tashkil­
oti sarasiga kiritish mumkin. Endilikda, Click to‘lov 
tizimida “Hozir ol, keyin to‘la” (Buy now Pay later) 
tizimini Visa va Mastercard kabi yo‘lga qo‘yish orqali 
imkoniyatlar chegarasini yanada oshiradi. Bu esa o‘z 
navbatida, hamkorlar, iste’molchilar, savdogarlar va 
tranzaksiyalar soni ortishi, komission tushumlar, daro­
mad va sof foyda ko‘payishiga imkoniyat beradi.
2
https://www.spot.uz/ru/2022/08/02/click/