Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш услуби

Ehtiyojlarni qondirish vositalarining ashyoviy-buyum shakliga ko‘ra:

• Moddiy ehtiyojlar — moddii kurinishga ega bulib, kishilarning ular bilan ta'minlanishi hayot kechirishining birlamchi shartidir. Bular hayotiy zarur vositalarni (oziq-ovqat, turar-joy) va zebu-ziinat buyumlari (mebel', avtomobil', xolodil'nik, televizor, dala hovli)ni o‘z ichiga oladi
• Ijtimoiy ma'naviy va madaniy-maishiy ehtiyojlar — asosan xizmatlar shaklida qondirilib, insonning ahloqii, ma'naviy, madaniy va jismoniy kamol topishiga xizmat qiladi. Mehnat qilishga bo‘lgan ehtiyoj ham ijtimoiy ehtiyojning tarkibiy qismidir

Qondirish usuliga qarab:

►Bevosita qondiriladigan ehtiyojlar — kishilar tomonidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri iste'mol qilinadigan tovarlar va xizmatlarga bo‘lgan ehtiyojlar.

►Bilvosita qondiriladigan ehtiyojlar — bu ishlab chiqarish maqsadlari uchun iqtisodiy resurslarga bo‘lgan ehtiyojlar.

Ehtiyojlarni qondirilish darajasi (EQD) har bir davrda haqiqiy iste'mol (HI)ni ehtiyojlarning umumiy darajasi (EUD)ga taqqoslash orqali aniqlanadi, ya'ni

Ehtiyojlarni qondirilish darajasi (EQD) har bir davrda haqiqiy iste'mol (HI)ni ehtiyojlarning umumiy darajasi (EUD)ga taqqoslash orqali aniqlanadi, ya'ni

EQD = HI / EUD x 100

EQD tovar (xizmat)larning alohida turlari va guruhlari bo‘yicha aniqlanadi.

Iqtisodiy adabiyotlarda mutloq va nisbiy, minimal va maksimal, qondirilishi muqarrar zarur bo‘lgan va keyinchalik qondirsa bo‘ladigan, joriy davrda va istiqbolda qondiriladigan, birlamchi va ikkilamchi ehtiyojlar ham ajratib ko‘rsatiladi.

4. MUQOBIL TANLOV NAZARIYASI. ISHLAB CHIQARISH IMKONIYATI VA UNING CHEGARASI

Tanlovning muqobil qiymati deb, uning natijasida voz kechilgan imkoniyatlar ichidan bu maqsad uchun yeng katta naf keltiruvchi yoki qadrlanuvchi qiymatga aytiladi.
Muqobil qiymat doimiy, o‘sib boruvchi va pasayib boruvchi bo‘lishi mumkin.
Ishlab chiqarish imkoniyati deb, mavjud iqtisodiy resurslardan to‘laroq foydalanish yevaziga yeng ko‘p mahsulot ishlab chiqarish tushuniladi. U ishlab chiqarish imkoniyati chegarasini ifodalaydi.