Иқтисодиёт назарияси ва макроиқтисодиёт / экономическая теория и макроэкономика махмудов Н. М., Ҳакимов Ҳ. А

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 3
қилиниши оқибатида 25-сон МҲХСдан воз 
кечилди.
Қуйида биз халқаро стандартлар асосида 
инвестицион кўчмас мулкни ҳисоб сиёса-
тида акс эттириш ва молиявий ҳисоботда 
очиб бериш йўналишларига эътибор қара-
тамиз.
1
Инвестицион кўчмас мулклардан фойда-
ланиш жойи ва мақсади ўзгарганида улар 
бир гуруҳдан иккинчи гуруҳга ўтказилади. 
Чунки мулкдор мулкни икки хил жойлаш-
тириши мумкин:
1. Инвестицион кўчмас мулк сифатида 
фойдаланиши.
2. Мулкни сотиши ёки ўзида фойдала-
ниши
2
.
Одатда, корхоналар ўз мулкини сотилгу-
нига қадар инвестицион кўчмас мулк сифа-
тида кўрсатишда давом этадилар. Мулкни 
жойлаштиришдан олдин уни такомиллаш-
тириш ва реконструкция қилиш мақсад 
1
Муаллиф томонидан ишлаб чиқилган.
2
Авлоқулов А.З. Иқтисодиётни эркинлашти-
риш шароитида инвестицион мулк ҳисоби ва 
аудитини такомиллаштириш: 08.00.08: Иқтисод 
фанлари номзоди диссертацияси автореферати. 
Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академия-
си. – Т., 2007. -24-б.
қилиб қўйилади. Юқоридаги иккала жой-
лаштиришда ҳам мулкнинг қиймати ўша 
вақтдаги ҳақиқий харажатлар бўйича жой-
лаштирилади. 
Мулкдорнинг мулки инвестицион кўчмас 
мулк қилиб жойлаштирилгандан сўнг ўша 
санадан бошлаб мулк ва қилинган харажат-
лар ўртасидаги фарқ «Асосий воситалар» 
номли 16-сон МҲХСга кўра ҳисобга оли-
нади. 
Инвестицион кўчмас мулк бошқа субъ-
ектга жойлаштирилса, бутунлай яроқсиз 
ҳолга келса ёки келгусида иқтисодий фой-
да келтирмайдиган ҳолатларда бухгалтерия 
балансидан чиқарилади. Инвестицион 
кўчмас мулкни жойлаштиришдаги фарқ, 
яъни ўз қиймати ва сотиш баҳоси ўрта-
сидаги фарқ фойда ёки зарар деб тан оли-
нади. 
Ҳақиқий харажатлар усулида қуйидаги-
лар кўриб ўтилади:
– давр бошига ва охирига инвестицион 
кўчмас мулкнинг қийматини баён қилиш;
– ҳақиқий харажатлар ўзгаришидан соф 
фойда ва зарарлар;
– инвестицион кўчмас мулкни ўз мақ-
садлари учун фойдаланиладиган мулк