Иқтисодий фанларни ўқитиш

Бозор механизми ўзўзини тартиблаш
Давлат механизми – давлат томонидан тартиблаш
Бозор товарлар ишлаб чиқарилгандан сўнг ишлаб чиқаришга таъсир кўрсатади. Бозорнинг индивидуал, алоҳида субъектлари ўзлари манфаатдор бўлмаган макроиқтисодий структура ўзга ришларини амалга оширмайдилар. Бозор субъектлари ўз капиталларини

фойда келтирмайдиган самарасиз ишлаб чиқаришга қўймайдилар. Бозор ўзгарувчан харидор талабига тезда мослашади. Ишлаб чиқариш (нима, қандай, қанча, ким учун) ечимлари микродаражада, фирма, уй хўжаликлари миқёсида қабул қилинади. Бошқариш горизонтал(шерикчилик) асосида, фирмалар ва уй хўжаликлари ўртасидаги алоқалар асосида ташкил этилади. Хўжалик алоқаларини тартибга солиш фақат шартнома ва манфаатларга асосланади.

Жадвални ҳар бир талаба индивидуал тўлдиради. Сўнгра кичик гуруҳларда муҳокама қилиб, биргаликда тўлдириб, бутун гуруҳ олдида тақдимот қилинади. Тақдимот тугагач, ҳар бир кичик гуруҳга тўғри жавоб тарқатилади. У қуйидагича бўлади:

Макродаражада тартибга солишнинг икки механизмининг асосий хусусиятлари.

Бозор механизми ўзўзини тартиблаш	Давлат механизми – давлат томонидан тартиблаш
Бозор товарлар ишлаб чиқарилгандан сўнг ишлаб чиқаришга таъсир кўрсатади.	Давлат ишлаб чиқариш бошлангунга қадар таъсир кўрсатиши мумкин.
Бозорнинг индивидуал, алоҳида субъектлари ўзлари манфаатдор бўлмаган макроиқтисодий структура ўзгаришларини амала оширмайдилар.	Давлат йирик масштабдаги структура силжишлари, ўзгаришларини амалга оширишга қодир.
Бозор субъектлари ўз капиталларини фойа келтирмайдиган самарасиз ишлаб чиқаришга қўймайдилар.	Давлат бюджет ёрдамида иқтисодиётнинг нотижорат секторини самарасиз, лекин жамият учун зарур корхоналарни қўллабқувватлайди.
Бозор ўзгарувчан харидор талабига тезда мослашади.	Давлат истеъмолчи талабининг ўзгаришини анча кеч илғайди.
Ишлаб чиқариш (нима, қандай, қанча, ким учун) ечимлари микродаражада, фирма, уй хўжаликлари миқёсида қабул қилинади.	Макродаражадаги қарорлар умуммиллий манфаатларни кўзлаган ҳолда қабул қилинади.
Бошқариш оризонтал шерикчилик) асосида, фирмалар ва уй хўжаликлари ўртасидаги алоқалар асосида ташкил	Миллий хўжаликни бошқариш вертикал асосида ташкил этилади (юқоридан пастга,

этилади.	давлатдан фирма, уй хўжалигига).
Хўжалик алоқаларини тартибга солиш фақат шартнома ва манфаатларга асосланади.	Иерархик (қуйи бўғинни юқорига бўйсуниши тартибида) алоқалар кўпинча иқтисодий мажбур қилишга асосланади (солиқлар, божхирожлар).

Ўқитувчи тақдимотда билдирилган фикр, тўлдирилган жадвал ва унинг хатоларини ҳисобга олиб, ишни баҳолайди.

Топшириқни мана бундай жадвални таҳлил қилиш, унинг айрим кўрсаткичларини ҳисоблаш тариқасида ҳам бериш мумкин. Айниқса, махсус, мутахассислик иқтисодий фанларини ўрганганда бу жиҳатдан имконият жуда катта. Ахборотнинг катта қисми жадвал шаклида бўлади. Уларда маълумотлар ҳисобланади, таққосланади.

Саноатнинг таркибий тузилиши ва ўсиш кўрсаткичлари

Кўрсаткичлар	Таркибий тузилиши				Ўтган йилга нисбатан ўсиш кўрсаткичи, %
	2000	2001		2004	2000	2001	2004
Саноатжами	100,0	100,0		100,0	105,9	107,6	139,4