IX. 2018. Tarix 1-dars

III.Yangi mavzu bayoni:

”Kichi ma`ruza”

Qadimgi Misrliklar yozuvi birinchilardan bo’lib vujudga kelgan yozuvlardan biridir. Avvaliga har bir so’z rasm ko’rinishida yozilgan. Yozuvdan qarg’ishlar va marosim­larni yozib borishda foуdalanishgan, shuning uchun ham uni "muqaddas" yoki "xudolar kalomi" deb nomlashgan. Yozuvlar maqbaralar devorlariga va xudolar haykal­lariga chekib yozilgan. Qa­dimgi yunonlar ularni "iye­rogliflar" deyishgan (“tosh­ga chekilgan muqaddas bitik­lar" ma’nosini anglatadi). Misrliklar alifbosi 700 iyeroglifdan iborat bo’lgan. Taniqli fransuz olimi Jak-Fransua Shampolyon l822 yilda jahonshumul ahamiyatga molik kashfiyot qildi: Misr matnlarini o’qish kalitini topdi. Bugungi kunda Rozett bitiktoshi Londondagi Britaniya muzeyida saqlanmoqda. Misrliklar nazariy bilimlarining duyoga kelishi va rivoj topishi ular­ning amaliy faoliyati bilan bog’liq bo’lgan. Ziroatchilar qachon urug’likni yerga qadash, qay mahalda hosilni yig’ishtirib olishni bilishi zarur edi. Bu muddatlarni misrliklar yulduzlarga qarab aniqlaganlar. Shu tariqa, astronomiya, ya’ni yulduzlar haqidagi fan dunyoga keldi. Yulduzlarni kuzata turib misrliklar yil davomiyligini 365 kun etib aniq-raso belgilashdi, birinchi bo’lib taqvim tuzishdiAnhorlar qazilayotganda, istalgan imorat va inshootni barpo etayotganda maydon, hajmni o’lchash zarur edi, shu tariqa geometriya fani - yer yuzasini o’lchash ilmi dunyoga keldi.. Matematika fani ham ana shu asosda taraqqiy etdi. Misrliklkarga tibbiyotdek bir fan yaxshigina tanish bo’lgan. Mumiyolangan mayyitlarni tayyorlay turib, misrliklar odamning ichki tuzilishini ham yaxshi o’rgandilar. Tomir urishiga qarab inson kasalliklari sabablarini aniqlashgan.. Misrda asosiy o’lchov birligi "tirsak" bo’lib u tirsakdan barmoqlar uchigacha bo’lgan uzunlikka teng edi. Qo’llar uzunligi turlicha bo’lgani sababli "podsho tirsagi" degan yagona o’lchov joriy etilgan, u 52,5 santimetrga teng bo’lgan. " Misrda vaqt suv soatlari yordamida o’lchangan, u 24 ta bo’lmaga ajratilgan maxsus idish bo’lgan. Odamlar xatti-harakatiga xudolar aralashadi, ezgulik yovuzlik ustidan g’alaba qozonadi. Masalan, "Haqiqat va Qing’irlik haqida ertak"da Qing’irlik Haqiqat ustidan sud o’tkazgani, ko’zlarini ko’r qilgani to’g’risida hikoya qilinadi. Ertak Adolatsizlik usti­dan Haqiqatning tantana qilishi bilan yakunlanadi. "Og’a-ini­lar" degan ertakda aka-uka dehqonlar turmushi tasvirlanadi, zolim fir’avn timsoli yoritiladi.