IX-XI asrlardagi Uyg'onish Sharq
davri va uning asosiy omillari
Reja:
1. IX-XII asrlardagi Sharq Uyg'onish
davri va uning asosiy omillari.
2. Islom madaniyati.
3. Sharq Uyg'onish davri allomalari
ijodining jahon fani ravnaqidagi o'rni.
IX-XII asrlarda jahon sivilizatsiyasi tarixiy
taraqqiyoti davomida birinchibo'lib Sharq mo"jizasi ro'y berdi.Huddi shu davrda
qadimgi Sharq mintaqasiga mansub Misr, Mesopotamiya, Hindiston, Xitoy, Markaziy Osiyo hududlari insoniyat ilk sivilizatsiyasining
sifatida sarchashmalari shakllandi.
Bu jarayonlarning kuchayishiga shu yurtlar
hukmdorlarining o'z davrining bilimdon donishmand,
ilmparvar siymolari sifatida adolat, qonun ustuvorligiga
amal qilib faoliyat yuritganligi ham malum ma'noda turtki bergan xalifalik Buni hukmdorlari sanalgan Xorun
ar-Rashid, Ma'mun yoxud ona yurtimiz ma'rifatparvar hukmdorlari: Nasr, Ismoil Somoniylar, Mahmud Malikshox, Gaznaviy, Jaloliddin Nizomulmulk Manguberdi, Amir Temur, Mirzo Ulugbek,Husayn Boyqaro Bobur Mirzo v a boshqalar timsolida aniq ravshan ko'rishimiz mumkin.
Xalifa Xorun ar-(766-809) Rashid davrida
Bag'dodda tashkil etilgan "Bayt (Donishmandlar ul-Hikmat
uyi) - olimlarni birlashtirgan ilmiy muassasa xalifa Ma'mun
(819-833) davrida yanada rivojlandi. Unda ko'p sonli qomusiy bilim soxiblari ilmu fanning turli-tuman soxalari bo`yicha yirik tadqiqotlar olib borganlar. Bu allomalarning Osiyo
o'rta ismi talaynamoyandalari bo'lganliklari esa biz uchun aloxida gururva e'tiborga arzirlidir
Uyg'onish davrining bu asosiy omillari va xususiyatlari dunyoviy ilm-fanning rivojlanishi - bular, shubxasiz, bashariyat ma'naviyati yuksalishining muxim o'lchov mezonlari bo'lib xizmat qildi.
Sharq Uyg'onishining o'ziga xos
biri muhim jihatlaridan yuksalish bu shundaki,
jarayoni bir vaotning o'zida xam xalifalik markazida va
uning Mag'ribu xamda Mashriq tomonlarida (Ispaniya
Andaluziyasi va Markaziy Osiyoda) birdek namoyon bo'ldi.
Bu davr dunyoviy ilm-fanining yana bir muxim
yutug'i shundaki, arab va ajam
olimlarining katta sa'y-xarakatlari, izlanishlari tufayli misr, xind otin, yunon,
tillarida bitilgan son-sanoqsiz asarlar noyob
ilmiy qo'lyozmalar topilib, ular arab
tiliga tarjima etildi va xayotga
ijodiy tatbiq etila bordi.
Arab magribi - Ispaniya Andaluziyasida
ham Sharq Uyg'onishiga xos musulmon
madaniyatining yuksak rivojlanganligi
ko'zga tashlandi. Bu davr moddiy madaniyatining gultojisi - bu
Grenada (Andaluziya poytaxti)
bunyod tepaligida topgan. Alxambra memoriy obidalar qad majmuidir.
Bu jarayonda ko'p ming yillik tarixga ega bo'lgan, g'arbni tutashtirgan, Sharqu o'zaro madaniyat, dinu e'tiqod urf-odat, an'analar udumu almashinuvini ta'minlagan Buyuk ipak yolining orni
katta bo'ldi. Ko'xna Xitoy yurtidan boshlangan bu yol avvalo Sharq xalqlarini bir-biri bilan boglagan, ularning iqtisodiy, savdo-sotiq, madaniy-
aloqalarini manaviy rivojlanishi, turmush tarzini boyishida sezilarli turtki boldi. Sharq xalqļari, elatlarining tili, urf-odatlari, musiqasi, toyu
ma'rakalari, diniy rasm-rusumlaridagi o'xshashlik
jihatlarining mavjudligi hambuni yaqqol isbot etadi.
E'tiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
