Ixtirochining ismi Yashagan hududi Vaqti

Maksvellning elektromagnit to’lqinlari haqidagi nazariyasidan kelib chiqib, narsalardan o’tuvchi ko’rinmas nurlar (“X”-nurlar)ni kashf etdi. Rentgen apparatini ham yaratdi (Nobel mukofoti)

55	Robert Kox	Germaniya	(1843-1910)	Yuqumli kasalliklarga qarshi kurash ishiga sil kasalligini keltirib chiqaruvchi batsillani kashf qildi. U epidemiyalarga qarshi profilaktik choralarni ishlab chiqdi va dori-darmonlar yaratdi
56	I.Mechnikov	Rossiya		Organizmlarni mikroblardan himoya qilish haqidagi ta’limotni yaratdi (Nobel mukofoti laureati)

T/r	Muallif	Millati	Asari	Mazmuni
1	Gaririyet Bicher-Stou	AQSh	“Tom tog’aning kulbasi”	Mamlakatda hukm surayotgan irqchilikka qarshi kurash masalasi, XIX asr amerika qullari va quldorlari hayoti
2	Gaririyet Bicher-Stou	AQSh	“Men va mening xotinim”	Amerika hayoti haqqoniy tasvirlanadi
3	Gaririyet Bicher-Stou	AQSh	“Biz va qo’shnilarimiz”	Amerika hayoti haqqoniy tasvirlanadi
4	Mark Tven	AQSh	“Olomon qiluvchi Qo’shma Shtatlar”	maqola
5	Mark Tven	AQSh	“Senator turmada o’tirmagan vaqtlarida –qonun chiqaruvchi kishi ”	maqola
6	Mark Tven	AQSh	“Xalq xizmatkorlari-porani taqsimlash uchun o’z lavozimlariga saylangan shaxslar”	maqola
7	Stiven Kreyn	Amerika	“Jasoratning qonli belgisi”	Amerika naturalistlaridan biri, juda kata ijtimoiy masalalarni ko’tarib chiqdi
8	Frenk Norris	Amerika	“Girdob”	Amerika naturalistlaridan biri, juda kata ijtimoiy masalalarni ko’tarib chiqdi
9	Jek London	Amerika	“Temir tovon”	Insoniyat oldida turgan halokat va dahshatli azoblar oldindan aytib berildi
10	Jek London	Amerika	“Marten Iden”	Halol ijod ahlining soxta madaniyat bilan fojiali to’qnashuvini ochib berdi
11	Jek London	Amerika	“hayotga muhabbat”	Tabiatni bo’ysundirgan qahramon haqida
12	Jek London	Amerika	“Bir parcha go’sht”	Ishchi va dehqonlar hayotiga bag’ishlangan
13	Jek London	Amerika	“Dengiz bo’risi”	Ishchi va dehqonlar hayotiga bag’ishlangan
14	R.Kipling	Angliya	“Oq tanli kishining burch anduhi”	“Quyoshi hech qachon so’nmaydigan” imperiya bo’lmish Buyuk Britaniya imperiyasini ko’klarga ko’tarib maqtadi. Oq tanli kishi boshqalardan ustun bo’lib, “rangdor” xalqlar orasiga madaniyat olib kiradi degan aqidani ilgari suradi
15	Bernard Shou	Angliya	“Qurol va inson”, “Shayton shogirdi”, “Mayor Barbara”	Ekspluatatsiyani, meshchanlik axloqini, munofiqlik, soxtalikni qoralaydi. Jamiyatdagi qusurlarni tanqid qilish bilan birga, ijtimoiy taraqqiyotga, adolat xizmat qiluvchi kuchlarni zo’ravonlikka qarshi qo’yish g’oyalari ilgari suriladi
16	O.Roden	Fransiya haykaltaroshi	“Mutafakkir”	Hech kim insonning, dekadentlar ishontirmoqchi bo’lganidek, “oliy” kuchlar qo’lida o’yinchoq ekanligiga ishonmaydi
17	Gi de Mopassan	Fransiya	“Hayot”, “Azizim”, “Mont-Oriol”	Qator ijtimoiy masalalarni mahorat bilan tasvirlaydi
18	A.Frans	Fransiya	“Silvester Bonnarning jinoyati”	“uchinchi Respublika”ning illatlari, hukmron doiralarning ma’naviy buzilishi, siyosat arboblarining sotqinligi, monarxlarning fitnalari keskin, oshkora kulgu ostiga olindi
19	Viktor Gyugo	Fransiya	“Dahshatli yil”, “Xo’rlanganlar”, “To’qson uchinchi yil”	Zulmga, adolatsizlikka qarshi norozilik, bosqinchilikka nafrat, kurashchan xalqqa xayrixohlik bildiradi va haqoratlangan mehnatkash insonning fojiali hayoti va kurashini tasvirlaydi
20	Jyul Vern	Fransiya	“Havo sharida besh hafta”, “Yer markaziga sayohat”, “Kapitan Grant bolalari”, “O’n besh yoshli kapitan”	Bu asarlarning qahramonlari jasoratli, dovyurak, kurashchan kishilardir
21	Emil Zolya	Fransiya	“Rugon Makkarlar”	20 jildlik bu asarda Ikkinchi imperiya davridagi bir oilaning hayoti va ijtimoiy tarixiga bag’ishlanadi
22	Emil Zolya	Fransiya	“Jerminal”, “Tor-mor”	Fransiyadagi barcha sinflar va ijtimoiy guruhlarning mavqeyini, turmush tarzini va psixologiyasini ko’rsatishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ydi. Bu romonlar yozuvchi ijodining cho’qqisidir
23	Fridrix Nitshe	Germaniya	“Zardusht tavallosi”	Inson borlig’ida maxluqlik va xoliqlik birlashib ketganini asoslashga harakat qildi. Zardushtiylik ta’siri ostidagi asarida kuchli shaxslarni tarbiyalash g’oyasi ilgari surildi
24	O.Shpengler	Germaniya	“Yevropa quyoshining botishi”	“Yevrosentrizm”ga qarshi chiqdi. Har bir madaniyatning o’ziga xosligi, bir-biridan mustasno holda rivojlanish g’yasini mutlaqlashtirdi
25	Z.Freyd	Germaniya	Psixoanaliz nazariyasining asoschisi.	Dekartning inson to’g’risidagi tasavvurlarini inkor etib, fenomenologik(favqulodda, nodir) yondashuv yordamida ongsizlikni tahlil qilish mumkinligini asoslab berdi
26	Rixard Shtraus	Myunxen (avstriyalik)	“Salomeya”, “Elektra” “Gullar oshig’i”	Motsartcha operani tikladi, uning asarlari hayotbaxshligi, insonparvarligi, go’zallikni tarannum etishi bilan ajralib turadi
27	Gustav Maler	Avstriyalik	“Qazo qilgan bolalar haqida qo’shiq”, “Bolaning sehrli shoxi”	Betxoven an’analarini rivojlantirdi, musiqa asarlarining ijtimoiy ahamiyatini yuksaklikka ko’tardi, murakkab musiqaviy mavzular bilan soda xalq kuylarining uyg’unlashib ketishiga erisha oldi
28	Genrix Mann	Germaniya	“Sodiq fuqaro” romani, “Imperiya” trilogiyasi	Uning asarlarida ko’plab qirollar va kanslerlarni, zodagonlar va amaldorlarni, xalqqa xiyonat qilganlarni, viloyatlardan chiqqan zodagonlarni, hatto imperator Vilgelm II ni ko’rish mumkin
29	A.M.Skryabin	Rossiya	bastakor	Musiqada davrning g’oya va obrazlarini gavdalantirdi
30	S.V.Raxmaninov	Rossiya	Bastakor, pianinochi va dirijor	Boy kuylar vositasida vatan mavzusini romantik pafos va lirika bilan ochib berdi

T/r	Davr	Hududi	Bo’lib o’tgan voqea	Shaxslar
1	1917 yil 14-mart	Toshkent	“Sho’roi Islomiya” (“Islom Kengashi”) tashkiloti tuzildi. 1917 yil aprelda tashkilotning Samarqand, Qo’qon, Namangan, Andijon, marg’ilon, Skobelev(Farg’ona), Marv, Turkiton, Oqmachit(Qizilo’rda), O’sh shahrida shu’balari tuzildi. 1918 mayda tugatilgan.	Rais dastlab Abduvohidqori Abduraufqori o’g’li, keyinchalik Ubaydullaxo’ja Asadullaxo’jayev
2	1917 yil iyun	Toshkent va Qo’qon	“Sho’roi Ulamo”ga asos solindi. Jamiyatning Toshkent, Qo’qon, Samarqand, Namangan shaharlarida shu’balari faoliyat yuritgan. Rasmiy nashri “Al-izoh” va “Al-isloh” jurnallari. 1918 mayda tugatilgan	Toshkent shu’basiga Sherali Lapin, Qo’qon shu’basiga Mulla Muhiddinxon va mulla Ulug’xon To’rayevlar raislik qilishgan
3	1917 yil 16-23 aprel	Toshkent	Buutn turkiston musulmonlarining I qurultoyi bo’lib o’tdi, unda Turkiston musulmonlarining ilmiy markazi-Turkiston o’lka musulmonlari kengashi (Kraymussovet) tashkil etildi	Rais Mustafo Cho’qay, Kotiblar-Munavvarqori Abdurashidxonov va Ahmad Zaki Validiy
4	1917 yil 15-22 noyabr	Toshkent	Turkiston ishchi va soldat deputatlarining III o’lka syezdida so’l eserlar, bolsheviklar va maksimalistlar iborat sover hokimiyati-Turkiston o’lka Xalq Komisssarlar Soveti tuzildi. Hukumatda 8 o’rin eserlarga va 7 o’rin bolsheviklar va maksimalistlarga berildi	Turkiston XKS raisi lavozimini kasbi chizmachi Bolshevik Fyodor Kolesov, harbiy vazir lavozmini- izvoshchi Ye.Perfilev egalladi
5	1917 yil 12-15 noyabr	Toshkent	“Sho’roi Ulamo” tashabbusi bilan “turli musulmon guruhlarining birlashgan kengashi” o’tkazilib, unda Sirdaryo va Samarqand viloyatlaridan vakillar qatnashishdi. Kun tartibidagi masala-“Turkistonda hokimiyatni tashkil etish masalasi”
6	1917 yi. 26-28 noyabr	Qo’qon	Butunturkiston musulmonlarining favqulodda IV quriltoyi bo’lib o’tdi. Qurultoyning diqqat markazidagi masala-Turkitonni boshqarish shakli to’g’risidagi masala, a’zolari 8 ta bo’lgan. 28 noyabrda Butunrossiya Ta’sis Majlisi chaqirilgunga qadar hokimiyat Turkiston Muvaqqat Kengashi va Turkiston Xalq(Millat) Majlisi qo’lida bo’lishi kerak deb qaror qildi	Bosh vazir va ichki ishlar vaziri -Muhammadjon Tinishboyev(temir yo’l muhandisi); Bosh vazir o’rinbosari-Islom Sulton Shoahmedov(huquqshunos); tashqi ishlar vaziri, keyinchalik Bosh vazir-Mustafo Cho’qay(huquqshunos); harbiy vazir-Ubaydulla Xo’jayev(huquqshunos); yer-suv boyliklari vaziri-Hidoyatbek Yurg’uli Agayev(agronom); oziq-ovqat vaziri-Obidjon Mahmudov(tog’-kon sanoati mutaxassisi); ichki ishlar vazirining o’rinbosari-Abdurahmon O’rozayev(huquqshunos); moliya vaziri-Solomon Gersfeld(huquqshunos)
7	1918yil 19-26 yanvar	Toshkent	Turkiston o’lkasi ishchi, soldat va dehqon deputatlari Sovetlarining IV syezdida Turkiton Muxtoriyati hukumatini kuch bilan tugatsihga qaror qilindi. Turkiston XKS 30 yanvar kuni harbiy harakatlarni boshladi	Muxtoriyatni xavflideb hisoblab tugatishni boshida turgan shaxs bolsheviklar va Toshkent Soveti rahbari-Ivan Tobolin
8	1918 yil 22-fevral	Qo’qon shahri Rus-Osiyo banki binosi	Bolsheviklar va Turkiton muxtoriyati o’rtasida tinchlik shartnomasi imzolandi	Shartnomaning 2- moddasida “aholi o’lka XKS hokimiyatini va barcha mahalliy sovetlar hokimiyatini tan oladi” deb yozilgan
9	1918-yil 20-aprel – 1-may	Toshkent	Turkiston ishchi, soldat, krestyan, musulmon va dehqon deputatlarining V o‘lka syezdi bo‘lib o‘tdi. Syezd deputatlari sovet Rossiyasi hukumati rahbarlari V.I. Lenin va I.V. Stalin ko‘rsatmasi asosida 30-aprelda “Rossiya Sovet federatsiyasining Turkiston Sovet Respublikasi haqidagi Nizom”ni qabul qildi. Turkiston ASSR MIK va XKS tuzildi
10	1918-yil 17 – 25-iyun	Toshkent	Turkiston bolshevistik tashkilotlarining tashkiliy o‘lka syezdi bo‘lib o‘tib, unda Rossiya Kommunistik partiyasi – RKP (b)ning tarkibiy qismi bo‘lgan Turkiston Kommunistik partiyasi (TKP) tashkiliy jihatdan rasmiylashtirildi.	Syezdda Ivan Tobolin raisligida 7 kishidan iborat Markaziy Komitet saylandi. TKP MK tarkibiga mahalliy kommunistlardan Nizomiddin Xo‘jayev ham kiritildi
11	1919-yil mart		Turkiston Kommunistik partiyasining II konferensiyasida RKP (b) o‘lka Musulmonlar byurosi (Musbyuro) tashkil qilindi. Uning faoliyatida Munavvarqori va Abdulla Avloniy ham ishtirok etishdi	Musulmonlar byurosi tarkibiga T.Risqulov (rais), N.Xo‘jayev, A.Muhitdinov, Y.Ibragimov, Yu.Aliyev va boshqalar kiritildi
12	1920-yil 6 – 8-oktyabr	Buxoro- Sito- rai-Mohi Xosada	Butunbuxoro xalq vakillarining I qurultoyida Buxoro Xalq Sovet Respublikasi (BXSR) tuzilganligi tantanali ravishda e’lon qilindi. BXSR dastlabki hukumati tarkibiga Fayzulla Xo‘jayev- rais va tashqi ishlar, Qori Yo‘ldosh Po‘latov- maorif, Muxtorjon Saidjonov- ichki ishlar, Usmon Xo‘ja (Usmonxo‘ja Po‘latxo‘jayev)- moliya, Najib Husainov- davlat nazorati, Yu.Ibrohimov- favqulodda komissiya raisi, Mukammal Burhonov- adliya, Shihobuddinov- harbiy ishlar, Mirzo Muhiddin Mansurov- savdo va sanoat nozirlari sifatida kiritildi. Butunbuxoro Markaziy Inqilobiy Qo‘mitasining a’zolari qilib Muinjon Aminov, Olimjon Akchurin, Abdulhamid Oripov, Sobir Yusupov, Hoji Hasan Ibrohimov, Fayzulla Xo‘jayev, Qulmuhamedov tayinlandi.	Yosh buxoroliklar partiyasining yetakchisi Fayzulla Xo‘jayev yangi hukumat – BXSR Nozirlar Sho‘rosining raisi, Abdulqodir Muhitdinov Butunbuxoro Markaziy Inqilobiy Qo‘mitasi (Markaziy revkom) raisi bo‘ldi.
13	1919-yil 12-oktyabr	Pomirning Ergashtom ovuli	Madaminbek boshchiligida Farg‘ona muvaqqat muxtoriyat hukumati tuzildi. Hukumat tarkibiga 16 nafar tub aholi va 8 nafar ruslar kiritilgan edi.