Қия ва шеврон тишли цилиндрик узатмаларни

Қия ва шеврон тишли цилиндрик узатмадаги кучлар. Тиш мустаҳкамлигини контакт кучланиш бўйича ҳисоблаш


Илашмадаги кучлар. Қия тишли узатмаларда (15.5 - расм, а) илашиш

чизиғи бўйлаб йўналган тик
^F_n кучни учта ташкил этувчига ажратилади:

Айлана куч -
_{F } 2T₁

t
d₁

Ўқ бўйича йўналган куч-
F_a  F_t tg

Радиал куч-

F  F ^'tg 

t

r

w
_F '
F_t tg_w
cos
F

Нормал куч-
^{Fn } t ^   t  

cos_w cos _w cos




15.5- расм. Қия тишли ва шеврон тишли узатмалардаги кучлар.

Илашмадаги ўқ бўйича йўналган
^F_а куч вал таянчларини қўшимча

равишда юклагани қия тишли узатмаларнинг камчилиги ҳисобланади.
Қия тишли илашманинг бу камчилиги шеврон тишли илашмада бартараф этилади (15.5- расм, b). Шеврон тишли узатмаларни иккита қия тишли, аммо тишлари қарама- қарши томонга йўналган узатма сифатида кўриш мумкин. Бу ҳолда ўқ бўйича йўналган кучлар ўзаро мувозанатлашадилар.
Тиш мустаҳкамлигини контакт кучланиш бўйича ҳисоблаш. Қия тишли узатмалар учун юқоридаги формулаларни ҳисобга олган ҳолда солиштирма юклама қуйидагича аниқланади:

_{q } F_n K_H
𝑙 _
 F_t K_H
b_w_ cos

Тўғри тишли ғилдираклар учун келтириб чиқарилган келтирилган

эгрилик радиуси формулада
^dw1
ни эквивалент ғилдирак диаметири
^dv1

билан белгилаб келтирилган эгрилик радиуси ифодасини аниқлаймиз.

_w 


1 _ 2cos² 

_ U 1_

^kel
^dw1
sin d ^ U ^

Бир неча ҳисоблашлардан фойдаланиб қуйидагини топамиз

_H  1,18Z_H
  _H 

Лойиҳавий ҳисоблашларда ^ ва ^_
маълум бўлмаганлиги учун

юқоридаги формуладаги
^ZH
коэффициенти қийматини дастлаб тахминан

баҳоланади. Ўртача қийматлар сифатида
  12^
ва ^_
 1,5
деб ыабул

қилиб,
^ZH
 0,8
ни аниқлаймиз, лойиҳавий ҳисобнинг (14.8) ва (14.10)

формулаларнинг рақамли коэффициентларини қия тишли узатмалар учун га кўпайтириб, қуйидагиларни аниқлаймиз.

^Ekel ^T1^KH ^KH
_ U 1_

 
d₁  1,2³
 _H
2  

U
_bd  

^Ekel ^T2 ^KH ^KH

a_w  0,75U 1³
 _H  u 
2 ₂

_ba

Қия тишли узатма тишларини эгувчи кучланиш бўйича ҳисоблаш.

Бу ҳисоблаш қия тишли узатмалар мустаҳкамлигининг ошишини эътиборга олган ҳолда тўғри тишли узатмаларни ҳисоблаш каби амалга оширилади. Тўғри тишли узатмаларни ҳисоблашдаги формулалардан фойдаланиб, қия тишли узатмалар учун қуйидаги кўринишга келади:

F
Текширув ҳисоби учун

F
_{ } ^YFS^YF ^KF ^Ft
  

b_wm_n

Тахминан
^KFv
^{ 1} деб қабул қилиб, лойиҳавий ҳисоблаш учун

m_n 

Бу ерда,
^Y_F -эгувчи кучланишлар бўйича қия тишли узатмаларнинг

мустаҳкамлиги ошишини эътиборга олувчи коэффициент ва



Y  ^Y
F






Тишли илашмаларда айланма ҳаракат тишли ғилдираклар воситасида узатилади. Бу
илашма узатиш ғилдирак тишларининг ўзаро илашишидан ҳосил бўлади. Тишли ғилдираклар айланма ҳаракатни йетакчи валдан йетакланувчи валга узатишда ишлатилади. Шунинг учун тишли ғилдираклардан бири йетакчи, иккинчиси йетакланувчи ҳисобланади. Иккаласининг тишларини ўлчамлари бир-бирига мос келиши шарт. Етакчи ва йетакланувчи валлар бир хил айланиш сони, яъни бир хил тезлик билан ҳаракатланса, у ҳолда бу валларга тишларининг сони тенг бўлган бир хил тишли ғилдираклар ўрнатилади. Агар йетакланувчи вал йетакчи валга нисбатан секинроқ айланиши керак бўлса, у вақтда йетакланувчи валга тишларнинг сони кўпроқ бўлган тишли ғилдираклар ўрнатилади ёки аксинча. Бу ерда тишларининг сони кам бўлган ғилдирак шестерня, тишларининг сони кўпроқ бўлгани тишли ғилдирак дейилади.
Етакчи ва йетакланувчи валларнинг геометрик ўқлари ўзаро паралел бўлса, у
вақтда айланма ҳаракат цилиндрик тишли ғилдираклар ёрдамида узатилади. Агар йетакчи ва йетакланувчи валларнинг геометрик ўқлари ўзаро кесишишса (тўғри ёки ўтмас бурчак остида), у ҳолда ҳаракат конуссимон тишли ғилдираклар орқали узатилади. Мабодо валларнинг геометрик ўқлари ўзаро айқаш (кесишмайдиган, чалмашувчи) бўлса, айланма ҳаракат винт (червяк) ва червяк ғилдираги орқали узатилади. Борди-ю шестернянинг айланма ҳаракатини илгариланма ҳаракатга ўзгартириш лозим бўлса, у вақтда механизмга рейка ўрнатилади.