Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

Boshlang’ich sinf O’quvchilarida idrok jarayonini  

shakllanganligining miqdoriy va sifatiy O’zgarishlari  

Haqidagi umumlashgan ma’lumotlar 

 

Nazorat guruHlari 

Tajriba guruHlari 

Sinflar 

darajalar 

Tajriba 

boshida, 

107 nafar 

bola 

Tajriba 

oxirida 104 

nafar bola 

Tajriba 

boshida 101 

nafar bola 

Tajriba oxirida 

98 nafar bola 

 

Na-

far 

% 

Na-

far 

% 

Na-

far 

% 

Na-far 

% 

Birinchi (yuqori) 

27 

25,2 

39 

37,5 

30 

29,7 

56 

57,1 

Ikkinchi (O’rta) 

21 

19,7 

29 

27,9 

20 

19,8 

29 

29,6 

Uchinchi (past) 

59 

55,1 

36 

34,6 

51 

50,5 

13 

13,3 

 

Gipotezaning O’rinli emasligi Pirson statistikasi yordamida aniqlandi. 

Bu  esa  O’tkazilgan  eksperiment  natijalarining  tO’g’riligini  kO’rsatdi.  Shu 

sababli biz tadqiqot ishimiz davomida quyidagi xulosaga keldik. 

 

Idrok jarayonini shakllantirish Haqida tushunchalar - Hayotiy va amaliy 

mazmundagi  idrok  jarayoni  fazilatlaridan  iborat  bO’lib,  O’quvchilar  Hayotidan 

chuqur O’rin oldi. 

 

Kichik yoshdagi O’quvchilarda idrok jarayonini shakllantirish natija-sida 

dO’stlari, O’rtoqlari, ota - onalari va boshqa kishilarning Hayotida va jamiyatda rO’y 

berayotgan  voqea  -  Hodisalarga  O’z  munosabatini  bildirish  va  uning  oqibatlarini 

oldindan  kO’ra  bilish,  turli  vaziyatlarga  tO’g’ri  yondoshish  va  uni  Har  tomonlama 

ijobiy Hal qilishning eng qulay usullarini topish, kundalik Hayotidagi voqealarni ota - 

onalariga,  ustozlariga  aytish  va  uni  taHlil  qilish,  bu  Haqda  munozara  yurita  bilish 

kabilar rivojlanib bordi. 

---

 

 

40 

 

Idrok  jarayonini  shakllantirish  His  tuyg’ulari  O’z  Vatani  va  xalqi 

Hayotini  O’rganish  va  muHofaza  qilish  bO’yicha  ishlarni  bajarish,  axloq  -  odob 

qoidalariga rioya qilish kabilarda namoyon bO’ldi. 

 

                     Xulosa va amaliy tavsiyalar 

 

I.  Kichik yoshdagi  o’quvchilarga ingliz tili so’zlarning  ijtimoiy ongili o’rgatishning 

metodik asoslari, qo’yidagi ta’lim maqsadlarini amalga oshirishda qo’l keladi. 

 

a)  So’zlarni  ijtimoiy  ongi  qilganda  o’quvchilarning  sheva  ta’sirini  bartaraf  qilish, 

chunki  bola  tug’ilgandan  boshlab  o’z  ota-onasi  so’zlarini  (allasini,  qo’shigini 

gaplashganlarini,  o’zlariga  bo’lgan  munosabatlarni)  eshitib  boradilar,  o’qituvchi 

shuni e’tiborga olishini shart. 

 

b)  Borliqni  to’g’ri  anglash,  idrok  qilishda  fiqr  bayon  etish  uchun  aytiladigan  jumla 

tovushlarni  ijtimoiy  ongi  etish  va  ularni  biriktirish  hamda  tegishli  nutq  ohangi 

(intonatsiya)ni bilish o’quvchi etiladi. 

   II.  So’zlarni yuqorida aytilgan  fikrdan kelib chiqib. Ijtimoiy ongi qilganda tinglab 

tushunishning  roli  juda  katta  ahamiyatga  ega,  buni    o’qituvchi  dars  davomida 

o’quvchilarga mashqlar o’rgatib, hatolarni bartaraf etishi lozim. Bu uchun qo’yidagi 

mashqlarni e’tiborga olishlari zarur. 

IV. 

Radiodan  tinglab tushunganlarini so’rash. 

V. 

Magnit tasmasiga yozilgan so’zlarni eshittirib qayta ijtimoiy ongi qildirish. 

VI. 

Video-magnitofonlardan  foydalanib,  ham  qo’rib,  ham  eshitgan  so’zlar, 

matnlarni ijtimoiy ongi qildirish. 

VII. 

O’qituvchining  o’zi  o’qib  bergan  so’zlar  yoki  kichik  matnni    eshitib 

takrorlash. 

Bunday  mashqlar  har  doim  darsda    o’tkazib  borilsa  o’qituvchi  ijtimoiy  ongi 

o’rgatishda yaxshi yutuqqa erishgan bo’ladi. 

1 

O’qituvchi  hozirgi  paytda  chiqarilgan  kitoblardan  tug’ri  foydalansa,  har  bir 

darsda  berilgan  materiallarni  o’rgata  olsa,  o’quvchilar  tug’ri  ijtimoiy  ongi 

---

 

 

41 

qilishga  o’rganishlari  mumkin  va  zamonaviy  pedtexnologiya  asosida  o’tilgan 

darslar maqsadga muvofiq deb topiladi.