Ызбекистон республикаси олий ва ырта

3. Iqtisodiy ko„rsatkichlar 
Iqtisodiy ko‗rsatkichlardan quyidagilar keltirilishi lozim: 
1. iste‘mol bahosi; 
2. bitta mahsulot birligi tannarxi va u keltiruvchi foyda. 
Iste‘mol bahosi tovarning xizmat qilish muddati davomida unga sarflanuvchi 
xarajatlarni aks ettirib, quyidagilardan iborat bo‗ladi: 
3. sotish bahosi (narxi); 
4. transport xarajatlari; 
5. o‗rnatish xarajatlari; 
6. xodimlarni o‗qitish xarajatlari; 
7. ekspluatatsiya xarajatlari; 
8. texnik xizmat ko‗rsatish va ta‘mirlash xarajatlari; 
9. soliqlar; 
10. sug‗urta badallari va hokazo.
4. Tovarning tashqi bezalishi 
Tovarning tashqi bezalishini tavsiflashda uning zamonaviy dizayn va 
iste‘molchilar talablariga mos kelishini aks ettirish, mahsulotning shakli uning 
funksiyalariga qanchalik javob berishi, materiali va rangi nima asosida tanlanganligi 
va boshqalarni ko‗rsatish lozim. 
5. YAngi tovarni tavsiflash 
YAngi tovarni tavsiflash ayrim xususiyatlarga ega. Avvalo tovar «bozor 
yangiligi» talablariga javob berishi ko‗rsatiladi. Bu atama bilan belgilanuvchi tovarlar 
quyidagi xislatlarga ega bo‗ladi: 
1. iste‘molchilar uchun eng yangi ehtiyojlarni qondirish imkoniyatini ochib 
beradi (pioner tovar); 
2. oddiy, ma‘lum bo‗lgan ehtiyojni bir pog‗ona yuqoriga ko‗taradi (oq-qora 

---

71 
televizor o‗rniga rangli televizor); 
3. iste‘molchilarning kengroq doirasiga ma‘lum darajada ehtiyojni qondirishga 
imkon beradi. 
6. Boshqa tovarlar bilan sotishtirish 
Tovarning xususiyatlarini ko‗rib chiqishda bozorda mavjud bo‗lgan tovarlar va 
korxona taklif qilayotgan tovar xususiyatlari o‗rtasidagi farqlar ko‗rsatiladi. YAngi 
yoki mavjud tovarning raqobatchilar tovarlaridan farqi aniq ko‗rsatilishi lozim. 
Agar korxona taklif qilayotgan tovarning o‗ziga xos xususiyatlari bo‗lmasa, u 
bozordagi boshqa tovarlardan ajralib turmasa, bu belgilab qo‗yilishi hamda biznes-
rejada xaridorlarni nima hisobiga jalb qilishni mo‗ljallanayotganligi ko‗rsatilishi 
lozim. Bu xislatlar yoki xaridor uchun qo‗shimcha foydalar biznes-rejaning 
marketingga bag‗ishlangan bo‗limida batafsil ko‗rsatib o‗tiladi.