J. I. A L im j o n o V a, A. A. Is m a t o V
elem en ta r tetraedr ko'rib ch iq ilg a n , y a ’ni C a O A120 3 2 S i 0 2 -
Download 14.54 Kb. Pdf ko'rish
|
elem en ta r tetraedr ko'rib ch iq ilg a n , y a ’ni C a O A120 3 2 S i 0 2 - — C aO • M g 0 - 2 S i 0 2 - M gO • S i 0 2 - S i 0 2 va C aO A120 3 ■ 2S i02 - C a O • M gO - 2 S i 0 2 - C aO • S i 0 2 - S i 0 2 la r n in g j o y l a shishi k o'rsatilgan. 1 0 5 -ra sm . Elementar tetraedrlar CAS2 - C M S 2 - MS - S i 0 2 va CAS2 - C M S 2 - CS - S i 0 2 bilan C a 0 - M g 0 - A l 20 3 - S i 0 2 tetraedri. A bO j C a O M gO 101- §. Besh komponentli sistemalar B esh va u n d an ortiq k o m p o n e n tli sistem alar k o m p o n e n tla r i- ning konsentratsiyasiga bogMiq ravishda tarkiblari va xossalarini ifod alash u c h u n alo h id a usullarni qoMlash talab qilinadi: N a 20 - K 20 - C aO - A120 3 - S i 0 2; N a 20 - C aO - M gO - A120 3 - S i 0 2; C aO - M gO - F e 20 3 - A120 3 - S i 0 2 kabi b esh k o m p o n e n tli sistem alar b o ‘yich a natijalar olingan boMib, aham iyati juda kattadir. 106-rasm , a da C aO - C 5A 3 - C 2F - C 2S - M gO kabi q ism iy besh k o m p o n e n tli sistem an i M gO n in g m iq dori o ‘zgarm as 5%ga ten g boMgan sh aroitd a o ‘rganish natijalari k eltirilgan. O lin gan n atijalar s is te m a n in g p s e v d o to ‘rtla m ch i s ifa tid a q a ra la y o tg a n tetraedrik m o d elid a qayd etilgan . C 3S n in g birlam ch i kristallanish hajm i a sosan u n in g M gO boMmagan sistem ad agi hajm iga o ‘xshash (1 0 6 -ra sm , b ), a m m o M gO n in g q o ‘sh ilish i faza o ‘zgarishlarining tem peraturasini pasaytiradi. M asalan, nuqta 2 da suyuqlanish te m peraturasi 1 3 0 Г С gach a pasayadi. P o rtla n d sem en tn in g tarkibini u ch k o m p o n e n tlid a n (C a O — A120 3 — S i 0 2 sistem a sid a ) b esh kom ponentligacha ( C aO - M gO - F e 20 3 - A120 3 - S i 0 2 sistemada) o ‘zgarishi x o m a sh y o aralashm asini kuydirishda suyuq fazanin g a i a C , F 106-rasm . a — C aO - C 5A 3 - C 2S - C 2F tetraedrida C 3S kristalla nish hajmining fazoviy modeli; b — C aO - C 5A 3 - C 2S - C 2F + 5% M gO ning Shvayz bo'yicha kris tallanish hajmining fazoviy modeli. hosil boMish tem peraturasini 154°C g a ch a kam aytiradi. K eltirilgan natijalar k o ‘p k o m p on en tli sistem alarni o ‘rganish juda m u h im lig in i isbotlaydi. K o ‘p k o m p o n e n tli sistem alarni yetarli darajada o ‘rg a n ilm a sli- g in in g sabablaridan biri — bu h olat diagram m alarini q u rish n in g m urakkabligi va am ald a q o ‘llash n in g q iyin ligi h iso b la n a d i. U sh b u sistem alarning tarkib—xossalar bogManishini o ‘rganishda k o ‘p in ch a k o ‘p k o m p o n e n tli sistem alarni N .N .Y e r m o le n k o va L .N .L a m b in to m o n id a n ishlab ch iq ilgan tasvirlash u suli qoM laniladi. U sh bu u su ln in g m oh iyati sh un d an iboratki, bun d a tetraedrni b itta (9 4 - rasm ga q aran g), p en ta to p n i k etm a -k et ikkita, gek sa to p n i u ch ta gip ertek islik bilan h osil qiigan qirqim i (h ar birida k o m p o n e n tla r - dan b irinin g m iqdori o'zgarm as b o ig a n d a ) u ch bu rchak d an ib o rat boMadi. Bu b esh va olti k o m p o n e n tli sistem alarni u c h k o m p o n en tli sistem alarn in g to 'p la m id a n tashkil top gan tekislik sifatida ifod alash im k o n in i beradi. 102-§. Olti, yetti va sakkiz komponentli sistemalar H ozirg i kunga kelib, bir q ator olti k o m p o n e n tli sistem ala r o ‘rganilgan boMib, ularga q uyid agilar kiradi: N a 20 - K 20 - C aO - M gO - A120 3 - S iO , C aO - M gO - F eO - F e 20 3 - A120 3 - S i 0 2 F e 20 3 - Cr20 3 - A120 3 - Z r 0 2 - T i 0 2 - S i 0 2 B a’zi bir yetti va sakkiz k o m p o n e n tli sistem alar A. S. B erejn oy tarafidan to 'q q iz k o m p o n e n tli C aO - M gO - F eO - F e 20 3 - Cr20 3 - A120 3 - Z r 0 2 - T i 0 2 - S i 0 2 sistem ani o ‘rganish jarayonida k o ‘rib ch iqilgan . U shbu sistem a n in g qurilishini tahlil etish uni petrologiya va olovbardoshlar texnologiyasi u ch u n m u h im axborotlar o lish u ch u n katta ah am iyatga ega e k a n ligini k o ‘rsatdi. K o m p o n e n tla r so n in in g o 'sish i b ilan h ola t d ia gram m alari ning murakkabligi orta boradi. Yuqorida aytib o ‘tilgan 9 k om p onentli sistem a d a hozirgi vaqtda 69 ta birikm a m a ’lum boMib, ular 4 82 ta e le m e n ta r n on atop larn i tashkil etad i. N a 20 - K 20 - C aO - M gO - F eO - F e 20 3 - A120 3 - S i 0 2 - H 20 kabi t o ‘q q iz k o m p o n e n tli sistem a la r h aq id ag i b ash orat und agi elem en ta r n o n a to p la m in g so n i 6 6 0 0 dan kam em a slig i haqida m a ’lu m o t beradi. K o ‘p k o m p o n e n tli sistem alarn i o 'rgan ish ja ray on id a olin ga n natijalar texn ik a va te x n o lo g iy a d a k en g m iq y o sd a qoM lanishi bilan m u h im ah am iyatga ega. Shu sababdan ularni katta m asshtabda o ‘rganish ishlari d a v o m etyapti. T ayanch s o ‘z va ib o ra la r To'rt kom ponentli sistem a, to ‘g ‘ri tetraedr, kristallanish hajmi, chegaraviy chiziqlar, nonvariant nuqta, m uvozanatli kristallanish, tetraedrning ichki qirqimi, elementar tetraedr, qirqim, qattiq eritma, birlamchi kristallanish m aydoni, m ontichellit, mervinit, kordiyerit, forsterit, sapfirin, peroksen, plagioklaz, magnetit, diopsid, anortit, enstatit. (?) N a z o r a t sa v o lla ri 1. T o‘rt komponentli sistemalar qanday ifoda etiladi? 2. Tetraedrning uchlari nimalarni anglatadi? 3. Tetraedrning qirralari nimalarni anglatadi? 4. Tetraedrning tomonlari nimalarni anglatadi? 5. To'rt komponentli birikmalarning tarkib nuqtalari tetraedrning qayerida joylashadi? 6. Kristallanish yo‘lini aniqlash qanday qonun asosida amalga oshiriladi? 7. T o‘rt komponentli sistemalar amalda qanday o'rganiladi? 8. Elementar tetraedrlar deb nimalarga aytiladi? 9. C aO - M gO - A120 3 - S i 0 2 sistemasi tetraedrining tomonlari qanday uch komponentli sistemalardan iborat? 10. C aO - M gO - A120 3 - S i 0 2 to‘rt komponentli sistemada nechta kimyoviy birikma aniqlangan? 11. C aO - M gO - A120 3 - S i 0 2 to ‘rt komponentli sistema qaysi sohalarda muhim ahamiyat kasb etadi? 12. Anortit — diopsid — kremnezyom elementar tetraedrining aha- miyati haqida nimalami bilasiz? 13. Besh komponentli sistemalarning holat diagrammalari haqida nimalarni bilasiz? 14. K o‘p komponentli sistemalardan qaysilarini bilasiz? 1 Г о р ш к о в B . C . , С а в е л ь е в В . Г Ф е д о р о в Н . Ф . Физическая химия силикатов и других тугоплавких соединений. — М., Высшая школа, 1988. 2 . Б о б к о в а Н . М . Физическая химия силикатов и тугоплавких соединений,- Минск: Высшая школа, 1984. 3.Физическая химия силикатов / / Под ред. А . А . П а щ е н к о . — К.,: Высшая школа, 1986. 4. К у к о л е в В . Г Химия кремния и физическая химия силикатов. -М ., Высшая школа, 1966. 5 . Т о р о п о в Н . А . , Б а р з а к о в с к и й В . П . и др. Диаграмммы состояния силикатных систем. JI., Наука, 1969. 6. А п п е н А . А . Химия стекла. Л., Химия, 1970. 7. Б а б у ш к и н В . И М а т в е е в Г М . , М чедлов-П етро сян О.П. Термодинамика силикатов. М., Стройиздат, 1972. 8. Б у ш м а н о в Б . Н . , Х р о м о в Ю . А . Физика твердою тела. М., Высшая школа, 1971. 9. Е п и ф а н о в Г И Ф и зи к а т в ер д о го тела. М ., В ы с ш ая ш к ол а, 1977. 10. N о s i г о v 1 Materialshunoslik. Т., , , 0 ‘qituvchi“ , 1993. 11. Б а л к е в и ч В. Л Техническая керамика. М., Стройиздат, 1984. 12. Б е р е ж н о й А . С . Многокомпонентные системы окислов.- К., Наукова думка, 1970. 2 8 0 D. I. M E N D E L EY EV N IN G KIM YOVIY E LE M E N T L A R DAVRIY JADVALI DAVR- LAR E L E M E N T G R U P P A L A R I A 1 В A II В A III В A IV В A 1 В А И В A V II В A VIII В 1 H © 1 1,0079417 VODORODls > (H ) H e 2 4,00280212 GEUY i*1 2 A io it K im yoviy fonm ilui Nebiy ekktr- наш Atom un k s 9 taqam i 2 Li (Г») ■ * 6,94112 11Г1Т i Be © 4 9,01216ti „ . KlllllY 2 B © 5 10,81115ч~/ III ^ I С @6 12,01111 UQIER0D p 5 N © 7 a r * * j 0 @8 15,999413 , . KISLOROD ‘ F © 9 18,99840311 пн w ; N e io 20,17911, ■ h b V 5 m inTiyligi Nom i — 238,0269*1 J2 ------ r 3 N a © ii 22,98^7*1,, i ■«Tin k i Mg @12 24.30SH w I mmiit " Al © is 26,98154*1 _ , 1 AllUIIIT W 3p ! Si © и 26,065S±3 * IKMIIT W \ P ©15 30,9737811 J fishi ! S © i6 32,06616 3s'3p* | ILTIIHHIT I Cl @ 17 Й Г i Ar ie 39,94811 J №11 hV 5 To’Iib botayoigan va unga Q obtqlar bo'yicha elek- yaqin bo'lgan qobiqcha- Ironlam jrij joylishuhi lanla eleluronlam ng joylashishi 4 IC © 19, 39,098311 ? UU? ! Ca © 2 o 2 40,07814 w * IMIIT 2 2 21 © Sc ’ «,9559111 2 SKANDIY >22 © Ti '5 47,8813 ! ,г’ mu 2 23 © V '■ 50,941511 ! “* VANADIY , 24 © СГ '! 51,996116 ' M ,fcl HIM г 25 © M n 54.938011 ! " ’ MUH.ES , 26 © Fe 'J 55,84713 г W 4s’ ТЕМ И j 27 © CO 'J M -w 58,933211 ’ KOBALT 2 28 © N i 58,8911 I M45’ IIDL ,29© C ll 1» ..1М , 83,54613 S M4s Mil , 30 © Zn IJ w.„s: 63,3912 ! Ill G a © 3 i j 89,72314 is UUIT “V 2 0 6 (П) 32 4 72,59t3^ ie CEIMAIIV^r : As © 33 5 74,921611 ie M ISITAI w 5 Se © 34. 78,9613^ I* SELH W \ Br © 35 7 ;s, . r ^ i Kr 36 ( 83,8011 ik Ilimi4s4p* : 5 Rb © 37 J 65,467813 5,1 '? RUBIDIY 2 Sr © 38 I 87,6211 ,s., '* STRONSIY 2 J 39 © V '! 88,905911 2 w щит i i 40 © Zr '! 91,22412 2 M S' SIIIIIIT ,i 4i © Nb '? 92,906411 2 ^5*' IIIIIT ■j42 © M o ". w 95,9411 , u'fc'M OUBDEN . 1 43 © Tc '! ^ 97,9072 i "'^THKTIlf 44 © Ru '5 ,101,0712 2 WSl IIIEIIT i 45 © Rh '! 102,905511 ? R0DIY ,5 46 © Pd '« 106,4211 ’ ,d v MllADIY ,i 47 © A g '? 107.868212 , M “W „ Hn| ,M 8 © C d '• 112,4111 *' tUDNIY In a « , j 114,8211W '? INDIY WV 2 Sn ©5 0 . 118,71017 '! QUAY W 2 Sb ©51,. 121,7513 '* HIM* 5s> 2 Te © 52 127,6013 5s5p‘ ’J nun 2 I © 53,г 126,9045lts-5p’ '* YOD ! Xe 54 « 131,2913 '* ■Still ''V 2 6 CS © 55 1 Ч -/ 18 132,905411 «» shit ь s Ba © 56 ; 137,3311 6s, 1» UIIT I j 57 © L a * 138,905513 1 SdW LAlim Й72 © H f \ " i s s .j 73 © T a ij y6v180,947911 2 ТА1Ш il74© w '5 183,8513 ! VILFUM .j 75© Re '* ,186.20711 2 Kill , j 76 © Os l" 190,211 ; ismit j] 77 © Ir •• TO 192,2213 IRIDIY n 78 © Pt 12 4-/ '! m .1 1W .0813 S плтнн !> 79 ©All 'j 196,966511 ! m ILTII »80 © H g » , , 200,5913 i SIM II TI r^l81 '* (I.6J Л 204,38311 '» TAllIT W 2 Pb © 82» 207,2*1 ^ '8 |НГ1И1165'6Р' " Bi © 83 .1 208,980411 4 VISM IT fe;6P' 1 Po © «4 ■{ 208,9824“^ FILIIIT 6s6p i At © 85 ;j ZSST"v 1 ASTAT 2 Rn 86 ,s 222,0176 RADON 6sV 2 7 ҒГ © 87,1 ^ 12 223,0197 7s, i* FUKIT 1 Ra © 88,i 226,0254 ,. ’> RADIY ?s 5 ,! 89„AC к (i.i) is Ч-/ 227.0278 \ W 7s; AITIIIT j? km Rf '* MW 1261] 2 REZERFORIM Y !j 105 Db i* “ 7>: [262] ' DUBNIY II 106 Sg 18 6d*7s- (263] - SIIIICIT ii Ю 7 Bh i> 6d'7s- [264] i Ш 1Г jj 108 Hs n ь*к [265] * IISSIT ]i 109 Mt ii M is' [2M ] ! M ETTIEIH паса uotrau R ;0 R O R 2O , R C X R K R ft.R H , R Q ,H ;R RO:,H R R O Lantanoidlar Ce 58 г 140,1211 '» 4fSdW SEIIT ' Pr n ! 140,1077110 21 4IW 1 PRAZEODIM 2 Nd 0°> 144Д413 ^ и 4f6s' J NEO DIM : Pm 61; 144,9128 4Г(«; * PIIM ET1T Sm «> 150,36130 M «ПЯ'Ь-' '5 SAM ARIT Eu “ j 151.9611^ £ 4fbs- ’J TEVIIPIT Gd£r* 157,2513^ 2S ■»f5d'frs; '* GADOUNIY 2 Tb S j 158,925411^';’ «РЬ- IHII! : Dy n66; 182,5013© и 4fts; DISPROZIY 2 Ho 67 ! 164,93O4H0{’ 4P'6s- x 6ILM IT Er 681 167,26130 JJ Tin 69; jrw TILIY 2 Yb 70 > Л 8 173,04134^1 )2 «rw I ITTEIIIT 2 h i Л' j 174,9«71КУ '2 ■ir'sdf.v lYimsi» Aicrinoidlar Th X» 6> 232,0381*1^ » 6dW '5 IPM If 1 Pa ©M j 231,0359 )2 5F6d'7s.* 18 PIITAITIIIT ? U ©92,’ 236.028911 Й DIAI5flw 7s * NP © i 2Э7.04824— ^ '1 5rtd'7s' if ■EPTIIIT 5 Pu 244,0642 I-’ 4P?v 1 PLIIIIIT ? 243,0614sr?v' 18 IUHITSIT 2 Cm w ^ Ш(П) 2S 247,0703^ 1! ifwv '* 1YIIIY Bk n i 247,0703^ j; (мг' IEIILIT ’ C f © ” i 251,0796 )2 Иг '* K AUFO RNIY ! Es ©"j ETISIIFTIH ! Fm 100« sjn® 5 FIWIY'f ?S ? H ENDEL£YEVTY > (N o )” J 259,1009 ^ I; Sr'7s- RIKLIV M S i 260,1054^У Srwiy I* IIIIEISIT ‘ Ц — s-elcmenilar Ц - p-elemenilar Ц -d-clcmcnibr Щ - t-elementlar MUNDARIJA I BO‘LIM. SILIKAT VA QIYIN ERIYDIGAN NOMETALL MATERIALLARNING TARKIBI, TUZILISHI, AGREGAT HOLATI VA XOSSALARI 1- BOB. KREMNIY VA UNING BIRIKMALARI 1-§. Kremniy........................................................................................................7 2-§. Kremniyning vodorod bilan hosil qiigan birikmalari....................... 9 3-§. Kremniyning galogenlar bilan hosil qiigan birikmalari...................................................................................................9 Download 14.54 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling