Й ва ўрта махсус таълим вазирлиги улғайишидаги ўзгаришлари

Мгг1г11гг.111Г111|1''|1

7~Расм. Эпифизар тоғай
чизиғи. Ўспириншнг
найсимон суягидаги суякка
айланган тоғай оралиғи. 20
ёшга етганда (ўсиш фазаси тугаганда) эпифиз (найсимон суякни бўғин томони) ҳам суякка айланади. 1—суякка айланиш ядроси, 2—бўғин тоғайи, 3—эпифизар тоғай чизиғи, 4~суяк.

Унинг ҳужайралари кўпайиши тўхтайди ва эпифизар тоғай ўрнини секин —аста суяк тўқимаси эгаллайди, метафиз эса эпифиз билан қўшилади ва суякнинг қўшилиб ўсиши ёки синостоз содир бўлади.
Шундай қилиб, суякнинг қотиши ва ўсиши остеобла — стлар ҳамда остеокластлар ҳаёт фаолиятининг натижасидир.
Ҳар қандай найсимон суякда қуйидаги қисмлар фар1у\анади:
1. Тана (диафиз) — суякли най, таркибида сариқ илик бўлади ва таянч ҳамда ҳимоя функциясини бажаради. Де — вори зич компакт моддадан таркиб толган бўлиб, унда суяк пластинкалари бир —бирига яқиц жойлашган ва қалин массани ҳосил қилади. Эпифизлар тоғайга ёндош диафиз учлари (охирларини) метафизлар деб аталади. Улар диа — физлар билан бирга ривожланади, суякларни бўйига ўси — шида қатнапгадилар ва говакли моддадан ташкил топган. Ушбу модданинг ячейкаларида қизил илик бор.

2. 
   Найли суякнинг бўтин охирлари эпифизлар дейилади. Улар, таркибида қизил илик бўлган ғовакли мода,адан иборат, лекин метафизлардан фарқли ўлароқ, эпифиз тоғайининг марказида тўпланган суякнинг мустақил қотиш нуқтасидан эндохондриал ривожланади. Уларнинг ташқи томонида бўғин юзаси жойлашган бўлиб, бўғинларни ҳосил бўлишида қат — нашади.
   
3. 
   Эпифизларнинг ёнида суяк ўсимталари — апофизлар жойлашган бўлиб, уларга мушаклар ва пайлар бириккан. Улар, суякнинг мустақил қотиш нуқталаридан эндохондриал равишда қотади ва ғовакли моддадан ташкил топган.
   

Суякларнинг ривожланиши ички ва ташқи омилларга боғлиқ. Ички омилларни кўриб чиқамиз.
Суяк тизимини ривожланиши ва эндокрин тизимининг ҳолати ўртасида маълум бир боғлиқлик мавжуд. Бу, айниқса, пубертат даврда сезиларлидир. Гипофиз фаолияти кучайган пубертат даврдаёқ суяк қотишининг барча асосий нуқталари пайдо бўлади. Уларни пайдо бўлиш муддатларида жинсий фарқлар топилган: қизларда ўғил болаларга нисбатан 1 — 4 йил олдин намоён бўлади. Пубертат даврнинг ботлланиши биринчи панжа ўзаги ва кафт орқаси суякларида суяклараро бириктирувчи 1ўқиманинг суякланиб кетиши билан суяк — ларнинг ўзаро бирикишини (синостсзни) пайдо бўлишига билан тўгри келади ва бу ҳол, жинсий етилишнинг бошла — ниши кўрсаткичи ҳисобланади: ўғил болаларда 15 — 19 ёшда ва қиз болаларда 13—18 ёшда.
Тўлиқ жинсий балоғатга етиш ҳам скелет ривожланиши ҳолатида ўз аксини топади; барча найли суякларда сино — стозларни ҳосил бўлиши якунланади (аёллар,а,а 17 — 21 ёшда, эркакларда 19 — 23 ёшда). Синостозирланиш жараёни туташи билан суяк,\арни бўйиг^! ўсиши ҳам якунланиши назарда тутилса, нима сабабдан жинсий балоғатга етиши аёлларни — кига нисбатан кечроқ тугайдиган эркакларнинг массаси ва бўйи аёлларникидан юқори эканлиги тушунарли бўлади.
Рентгенологик тадқиқотлар пайтида суякларнинг тузи — лиши тизимининг ҳолатига ҳам боғлиқ эканлиги аниқланади: асаб тизими суяк тўқималарига нисбатан трофик функцияни амалга огпиради. Асаб тизимининг трофик функциясини кучайиши пайтида, суякларда кўпроқ суяк тўқималари йиғилади ва у анча зич —компакт (остеосклероз) б^^ла
бўшаин^б" '^'^Инча, трофик функция сусайганда суякларни мушакл-п ^°^'^и (остеопороз) кузатилади. Асаб тизими мушаклапнГ?^^ ^^^ суякларга таъсир кўрсатади, яъни
^ ини ҚИсқарх1дриш орқали бошқаради.
боғлик1ип^^^^^^'^' ривожланишй қон тизими билан яқиндан
маълум бип т?'''^ лластинкалар қон томирлар атрофида
зий ка !_ Р'^Иб асосида йиғиу\ади ва томир учун марка-
йх>дт.т,„Г^'^ "ЎАГан остеонларпи ҳосил қилади. Суяк пайдо
шаклланад р ^ат-гйши даврида қон томирлар атрофида
Дошадиг 'У^^КларЛа, артерия ва веналар ўтадиган ва ён-
хосил б\Г^^ *°йларида қон томири каналадри ва эгатларини
Бо .^^^ юқоридаги ҳолат билан тушинтирилади.
Қотиши^^в ^''^"^^^А^^ кейинги даврда ҳам суякларнинт' ларни ■> "^' ^*^^^^ '^о^ таъминланиши билан кечади. Суяк -тглгт^г.-.,. ^'™^^ °^'*' ўзгаришларини бир қатор босқичларини курсатиш мумкац (8 ^ расм):

1 1