Й ва ўрта махсус таълим вазирлиги улғайишидаги ўзгаришлари
Download 1.81 Mb.
|
Ulg’ayish fiziologiyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Жисмоний ривожланиш кўрсаткичлари 1 Ёши, ойлар
- Гавда массаси ва бўйнинг ўртача нормалари. ^^3 болалар
- Бўйи (см) 1
- Алоҳида ёшга оид даврларда мушак кучининг ўртача кўрсаткичлари, кг/м
Одатда, ота —оналар бола вазнининг ўзгаришига, унииг гўдаклик чогида эътибор берадилар, катта ёшдаги болаларни ОБирлига унчал1гк эътибор бермайдилар. Аммо, бу ёшдаги болаларнинг оғир.Л!гк нормасига ҳам эътибор бериш керак (10 —жадвал). Бу норма турли ёшдаги болаларни педиатор — лар, антропологлар ва физиологлар ҳамкорлигидаги текши — ришлари ^асосида олинган маълумотларга кўра тузилган. Бунда ак^елерация ҳодисаси ҳам ҳисобга олинган. Шунинг ў^чун 10 —жадвалда болаларнинг оғирлиги билан бирга бўйига ўсиши ҳам берилган. Болалдр вазнининг нормадагидан 15 — 20% га ошиши уларда ё^босишлик аломатининг бошланишидан, яъни би — ринчи даражалик семизликдан дарак беради. Гавданинг нормал оғирликдан 20 - 5 — %га купайиши иккинчи даражали семизликни, 50 — 100% га ва ундан кўпроққа ортиши учунчи ва тўртинчи даражали семизликдан хабар беради, Ўта се — мизлик камдан —кам учрайди, аммо биринчи даражали се — мизлик сезиларли даражада кўпайиб кетмоқда. Семизлик болалар учун айниқса хавфли. Гавда вазнининг нормадан ог1т4^ бўлиши юрак —томир тизимига оғирлик к.илаАи, қоц 5^_,Р^(Мини ошишига ва гипертензияга сабаб бўлади. Болалар .^-.^3 гарчайдиган, боши оғрийдиган бўлиб қолади, умумий ахво^ ёмонлашади. Бу таянч — харакат аппаратига ҳам ёмон таъс**Р этиши мумкин, чунки болаларда суяк, бойлам ва тоға1* 'гўқималар ривожланиш, шаклланиш босқичида бўл — ганл^'^^ учун, ҳали унчалик мустаҳкам бўлмайди. О I 1 12—Расм. Ҳар хил шаклдаги мушаклар. д уЛ^цсимон (ўртасида цоринчаси ва учида пайи бўлган типи* ^^^)' В—тоц патли, с—жуфт патли, Д~икки бошли, ^-^^^,тр ясси, С~пай тўсиқчали лентасимон мушак, Ғ~икки у<,о^иҒ^^'- Шу сабабдан «тўла болалардаги» ортиқча оғирлик уларнияг скелет тузшшшига ку^гли таъсир кўрсатади. Буядай болалар ёши улгайган сайин ўзининг тўлалигини, боптқа болалардан ажралиб турюлини ва етук эмаслигини сеза бошлайди. Семиз болалар инжиқ, йиглоқи, тажанг ва рухий шикаста бўлади. Суяк мушакларининг ривожланиши, ўсиши ва пгакл — ланиши таҳминан 20 — 25 ёшгача содир бўлади ва скелетни ўсиш ҳамда шаклланишига таъсир кўрсатади. Янги тугилган бола барча скелет мушакларига зга, лекин уларнинг оғирлети катталарникидан 37 марта кам бўлади. Янги т)грялгав боланинг барча мушакларини оғирллгги тана огир — лигининг 24% ташкил қилади (12 —расм). Одам организмида 600 га яқин скелет мушаклар мавжуд бўлиб, уларнияг шакли ва катталиги бажарадиган ишига боғ^шқдир. Боланинг ривожланиши жараёнида алоқида му — шак гуруқлари нотекис ўсади. Гўдакларда, аввалам бор, қорин мушаклари ривожланади, биринчи ёшнинг охирига келиб бели ва оёқ—қўлларининг мушаклари сезиларли ўсади (10 —жадвал). 10 —Жадвал.
жадБ^'^ ўсишнинг барча даврларида мушаклар массаси 35 марта ортаЛ^' -^инсий балоғатга етиш даврида найсимон суяк — дарн;:1?нг узунлашиши билан бир қаторда мушак пайлари ҳам узун>^™^и- ^У вақтда, мушаклар узун ва ингичка бўлади. 15— ^8 ёшда мушакни энига ўсиши янада давом этади. Му — ^да^^арнинг ривожланиши 25 — 30 ёшгача давом этади (11 — ',ал). 11 — Жадвал. Гавда массаси ва бўйнинг ўртача нормалари. ^^3 болалар
Болаларнинг мушаклари катталарникига нисбатан ранги очроқ, нозикроқ ва анча эластик бўлади. Мушакларнинг ти — зими ортиқча кучланмасдан ишлаши уларнинг ҳажмини, кучини ва ишчанлигини ортишига олиб келади ва бу, бутун организмни жисмонан ривожланиши учун муҳимдир. Мушаклар массасининг ортиши уларнинг бўйига ўсиши билан ҳамда алоҳида мушак толаларининг диаметрини кат — талашиши ҳисобига уларнинг қалинлигини ортиши билан эришилади. Мушак толалари ва мушак ичидаги боғловчи — тўқима толаларининг энига ўсиши 20 — 25 ёшга қадар давом этади ва ҳаракат фаоллигининг даражасига ҳамда машқ қилганлигига боғлиқдир. Мушакларнинг қисқарувчанлик асосини (замини) катталашуви мушак кучининг ортишига олиб келади. Болалар 7—11 ёшда паст мушак кучига эга бўлади ва куч талаб қиладиган, айниқса, турғун (статик) машқлар уларни тезроқ чарчашига олиб келади. Мушак ку — чини энг жадал кучайиши ўғил болаларда 13—14 ёшда, қиз болаларда эса 10—12 ёшда содир бўлади. Мушак кучидаги жинсий фарқ 13 — 14 ёшда пайдо бўлади. 18 ёшга келиб му — шак кучини ортиши сусаяди ва 25 - 26 ёшда тўхтайди. Турли мушак гуруҳлари кучининг ривожланиши нотекис содир бўлади. Белни букувчи мушаклар кучи 16 ёшда қўл ва оёқларни букувчи ва ёйувчи мушакларники эса 20 — 30 ёшда максимумга етади (12 —жадвал). Асосий мушак ишини бу — кувчи ва ёйувчилар мушаклар амалга оширади. Бола ҳаёти — нинг биринчи йилида букувчилар ёйувчиларга нисбатан кучлироқ бўлади. Ҳаётнинг 1,5 — 2,0 ойида бўйинни букувчи мушаклар тонуси мустаҳкамлана бошлайди ва бола калла — сини тик (вертикал) ҳолатда ушлайди (13 —расм). 12 — Жадвал. Алоҳида ёшга оид даврларда мушак кучининг ўртача кўрсаткичлари, кг/м
Download 1.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling