Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar


Tabiat qo‘ynidagi iqtisodiyot


Download 0.9 Mb.
bet7/11
Sana15.11.2023
Hajmi0.9 Mb.
#1774474
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
djalolov ilxom YAKUNIY

Tabiat qo‘ynidagi iqtisodiyot. Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotning eng “injiq” sohalaridan biri. Chunki uning faoliyati iqlim, ob-havo sharoiti bilan chambarchas bog‘liq. Qishloq xo‘jaligining rivojlanishi mamlakat oziq-ovqat xavfsizligining muhim sharti sanaladi. Soha sanoatning “noni” – xomashyo manbai ham. Qishloq xo‘jaligida mineral xomashyodan farqli o‘laroq, tiklanadigan resurslar ishlab chiqariladi. Bu jihatdan ham uning ahamiyati katta. Qishloq, o‘rmon va baliqchilik mamlakat yalpi ichki mahsulotining deyarli 27 foizini bermoqda.
O‘zbekistonda qishloq xo‘jalik ishlab chiqarish sohasidagi iqtisodiy islohotlar tufayli aniq-ravshan siljishlarga erishilgani ma’lum. Avvalo, qishloqda ko‘p ukladli xo‘jalik shakllandi. Ammo bu sohada ishlab chiqarish tashkil qilish jarayoni nihoyasiga yetgani yo‘q, xo‘jalik yuritishning yangi maqbul shakllarini qidirish davom etmoqda. Keyingi yillarda Prezidentimiz tashabbusi bilan klaster tizimi ish boshladi, lekin hali butun bo‘yi-basti bilan o‘zini ko‘rsata olganicha yo‘q. Hozirgi vaqtda barcha qishloq xo‘jalik mahsulotlarining 65,9 foizi dehqon xo‘jaliklarida, 29,2 foizi fermer xo‘jaliklarida va 4,9 foizi qishloq xo‘jalik faoliyati bilan shug‘ullanadigan tashkilotlarda yetishtirilmoqda. Sutning 93,8 foizi, go‘shtning 89,3 foizi, kartoshkaning 74,7 foizi, sabzavotning 60,7 foizi, tuxumning 60,5 foizi dehqon xo‘jaliklarida yetishtirilayotganini hisobga oladigan bo‘lsak, bu sektorga e’tiborni yanada kuchaytirish lozimligi ayon bo‘ladi. 
Qishloq xo‘jaligidagi muhim muammolar jumlasiga hosildorlik va chorvachilik mahsuldorligini oshirish maqsadida seleksiya va urug‘chilik, naslchilik ishlarini kuchaytirish, qishloq xo‘jalik zararkunandalariga qarshi kurash, ekologik toza mahsulot yetishtirish, atrof-muhitga zararni kamaytirish, qishloq infratuzilmasini rivojlantirish va bu maqsadlarga investitsiyalarni o‘stirib borishni kiritish mumkin. 
Servis iqtisodiyoti sari.Xizmat ko‘rsatish, ya’ni servis zamonaviy iqtisodiyotlarning qiyofasini belgilab bermoqda. Postindustrial mamlakatlarda xizmat ko‘rsatish sohasi ular yalpi ichki mahsulotining kamida 65-70 foizini bermoqda. O‘zbekistonda esa xizmatlar sohasi rasmiy hisob-kitoblarga ko‘ra, yalpi ichki mahsulotning 38 foizdan ziyodrog‘iga to‘g‘ri kelmoqda. Ammo adolat yuzasidan ta’kidlash joizki, ko‘pgina xizmat ko‘rsatish sohalari sanoat, qurilish va qishloq xo‘jaligidan ajratilmagan, balki bizning amaliyotimizda ular bu sohalarga qo‘shib hisoblanadi. Shuning uchun ham xizmatlar sohasining ulushi milliy iqtisodiyotda ancha pastroq ko‘rsatkichga ega. 2021-yilda ko‘rsatilgan bozor xizmatlari hajmi 283,3 trln. so‘mni tashkil etdi. Bu undan oldingi yilga nisbatan qariyb 20 foizga ko‘proq degani. Barcha korxona va tashkilotlarning 65,7 foizi, kichik va xususiy tadbirkorlikning 51,1 foizi xizmat ko‘rsatish sohasida joylashgan. Aholi jon boshiga ko‘rsatiladigan xizmatlar miqdori 8 mln. so‘mdan oshdi.
Savdo, transport va moliyaviy xizmatlar barcha xizmatlarning 70 foizdan ziyodrog‘ini tashkil etmoqda. Aloqa va axborotlashtirish, ta’lim hamda tibbiy xizmatlar ko‘rsatish hissasi yildan-yilga oshyapti. Keyingi yillarda ko‘chmas mulk, yashash joyi va ovqatlanish, ijara va prokat, me’morchilik, kompyuterlarni ta’mirlash bilan bog‘liq xizmatlar, shuningdek, individual xizmatlar paydo bo‘ldi. AKT xizmatlari jadal o‘sish tendensiyasiga ega bo‘lishi kutilmoqda.

Download 0.9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling