Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida jahon moliya bozorining rivojlanish xususiyatlari

3-BOB. MILLIY IQTISODIYOTLARNING RIVOJLANISHIDA

JAHON MOLIYA BOZORINING AHAMIYATI

3.1 Iqtisodiy rivojlanishda moliya resurslarining o’rni

Bir qator olimlarning baholashicha, globalizatsiya milliy iqtisodiyotlarning

bir-birini to’ldirishi va o’zaro  qo’shilib ketishi natijasida, xo’jalik hayotining

xalqaro tus olishida o’zining eng yuqori bosqichini ko’rsatadi. Bu jarayon milliy

iqtisodiyotlar o’rtasidagi institutsional, yuridik va texnologik to’siqlarni yo’qolib

ketishiga olib keldi. Jahon xo’jaligi va uning tarkibiy elementi bo’lgan jahon

moliya bozori o’zaro bog’liqligining ortib borish tendensiyalari globalizatsiya

uchun yangi sifat va xarakterni kasb etdi. Globalizatsiyaga qarama-qarshi

tendensiya sifatida milliy iqtisodiy xavfsizlikni himoyalash maqsadida –

mintaqalashuv jarayoni yuzaga keldi.

O’tkazilgan tadqiqotlar  jahon YaIMi o’sishiga bog’liq ravishda jahon

moliya bozori faoliyat doirasi sezilarli darajada kengayganini tasdiqladi va bu

jarayonni tahlil qilishga imkoniyat berdi.

11-jadval

Jahon YaIMi ishlab chiqarishda eng katta ulushga ega mamlakatlar

YaIM (xarid qobilyati pariteti bo’ycha,

trln.AQSh dollarida)

2009-yil

2010-yil

Jahon

71.17

74.43

1

AQSh

14.33

14.72

2

Xitoy

8.95

9.872

3

Yaponiya

4.211

4.338

4

Hindiston

3.736

4.046

5

Germaniya

2.857

2.96

6

Rossiya

2.147

2.229

7

Braziliya

2.041

2.194

8

Buyuk Britaniya

2.154

2.189

---

53

9

Fransiya

2.126

2.16

10 Italiya

1.763

1.782

11 Ispaniya

1.379

1.376

12 Kanada

1.297

1.335

Manba: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, March 2011: Nominal GDP

list of countries. Data for the year 2011.

Sutkalik valyuta bozori kelishuvlari 1979-yilda 10-20 mlrd. AQSh dollarni

tashkil etgan bo’lsa, 2009-yilga kelib 2 trln. AQSh dollargacha ko’paydi,

shuningdek  jahon valyuta zahirasi ikki marta ko’paydi. Oxirgi 20 yil ichida

xalqaro kreditlar (bank kreditlari va obligatsiya zayomlari) hajmi 15-20 marta

o’sdi. Fond bozorlarining globallashuvi qimmatli qog’ozlar shaklidagi mamlakatlar

o’rtasida portfel investitsiyalarining kengayishi bilan birga yuz berdi. Moliya

resurslari islab chiqarish bozori ulkan masshtabga erishdi (taxminan, 600 trln.

dollar).

12-jadval

Asosiy moliya resurslari ishlab chiqaruvchi bozorlar (yil oxiridagi ochiq vaziyat)