Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Tijorat 
banklarining 
qimmatli 
qog„ozlar 
bilan 
aktiv 
operatsiyalari deganda, bank o‗z yoki jalb qilingan boshqa 
mablag‗larini har xil qimmatli qog‗ozlarni sotib olish bilan bog‗liq 
bo‗lgan qo‗yilmalar, mablag‗larning bankdan chiqib ketishi va uning 
evaziga bankka bu mablag‗lar qimmatli qog‗ozlar sifatida qaytib kelishi 
tushuniladi. 
Banklarning 
qimmatli 
qog‗ozlar 
bilan 
bog‗liq 
aktiv 
operatsiyalariga: 
- aksiyalarga va korporativ qimmatli qog‗ozlarga investitsiya qilish; 
- davlat qisqa muddatli obligatsiyalari bilan operatsiyalarni bajarish; 
- qimmatli qog‗ozlarni sotib olish uchun kredit berish va boshqalar 
kiradi. 
Aksiyalarga va qimmatli qog‗ozlarga investitsiya qilish har xil 
aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalarini va boshqa qimmatli qog‗ozlarni 
sotib olishni anglatadi.
Ushbu operatsiyadan maqsad: 
birinchidan, aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalarini sotib 
olib, ulardan keladigan dividend orqali bankka daromad keltirish; 
ikkinchidan, aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalarini ar-
zonroq narx bo‗yicha sotib olib, qimmatroq narxda sotish (spekulyativ 
operatsiyalar); 
uchinchidan, aksiyadorlik jamiyatlari nazorat paketini sotib 
olib, ushbu aksiyadorlik jamiyati faoliyatini boshqarishda qatnashib,
uning moliyaviy ahvolini yanada tiklab, yuqori foyda olishga 
erishishdan iborat. 
Tijorat banklarini qimmatli qog„ozlar bilan passiv operatsiya-
lari deganda, bankning qimmatli qog‗ozlarni muomalaga chiqarish va 
ularni sotish evaziga bankka pul mablag‗lari jalb qilish bilan bog‗liq
operatsiyalari tushuniladi. 
Banklarning passiv operatsiyalariga:
215
Bank qimmatli qog‗ozlari uzoq muddatli manfaatlarni ko‗zlaydigan 
investorlar uchun ham, vaqtincha bo‗sh turgan mablag‗larini 
jamlovchilar uchun ham ancha manfaatli qo‗yilma obyektidir. Uzoq 
muddatga mo‗ljallangan maqsadlarni amalga oshirish ko‗zlanganda yirik 
va o‗rtacha tijorat banklarining aksiyalariga mablag‗ investitsiyalash eng 
yuqori samara berishi mumkin. 
Qimmatli qog‗ozlar bozorida moliyaviy broker sifatida banklar 
komission shartnoma yoki topshiriq shartnomasi asosida mijozning 
hisobidan amalga oshiriladigan qimmatli qog‗ozlar oldi-sotdisida 
vositachilik vazifasini bajaradi.