Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

4-§. Mijozning kreditga layoqatliligini baholashning
asosiy ko„rsatkichlari 
 
Korxonalarning kreditga layoqatliligini aniqlashda banklar turli xil 
ko‗rsatkichlardan foydalaniladi. Ko‗rsatkichlar soni chegaralanmagan, 
ya‘ni qarz oluvchining faoliyatidan kelib chiqqan holda, har bir tijorat 
banki 
o‗z kredit siyosatida uni o‗zi mustaqil belgilaydi. 
Respublikamizning aksariyat tijorat banklari tomonidan mijozlarning 
kreditga layoqatliligini baholashda keng qo‗llaniladigan ba‘zi bir asosiy 
ko‗rsatkichlar, ya‘ni moliyaviy koeffitsiyentlarni ko‗rib chiqamiz. 
Bular: 
- likvidlilik koeffitsiyenti;
- qoplash koeffitsiyenti; 
- mustaqillik (muxtoriylik) koeffitsiyenti, ya‘ni o‗z mablag‗lari 
bilan ta‘minlanganlik koeffitsiyenti kiradi. 
Mazkur koeffitsiyentlarni hisoblashdan oldin korxonaning balans 
likvidliligiga e‘tibor berish lozim. Likvidlilik mijozning majburiyatlarini 
o‗z vaqtida bajarilishini (qoplanishini) bildiradi. Likvidlilik va qoplash 
koeffitsiyentlari qarz oluvchining balans likvidliligini, ya‘ni passivdagi 

---

274
majburiyatlarni qoplash uchun aktivdagi pul mablag‗larining yetarlilik 
imkoniyatlarini 
tasvirlaydi. 
Mijozning 
kreditga 
layoqatliligini 
hisoblashni uning balansini holati tahlil qilishdan boshlash maqsadga 
muvofiqdir. 
28-jadval 
 Korxona balansi likvidligi tahlili (mln so„m hisobida) 
 
Ko„rsatkichlar 
01.01.14-y. 
01.01.15-y. 
O„zgarishi (+; -) 
A 
1 
2 
3 
1. Likvid mablag‗lar, shu jumladan 
109627 
138991 
29364 
a) pul mablag‗lari 
2474 
11313 
8839 
b) tez sotiladigan talablar 
25606 
62286 
36680 
v) tez sotiladigan zaxiralar 
81547 
65392 
-16155 
2. Majburiyatlar 
236136 
250464 
14328 
Balans likvidligi 
- (1q : 2q) 
0,46 
0,55 
0,09 
Faoliyati tahlil qilinayotgan korxonaning 2014-yil boshida balans 
likvidliligi 0,46 ga teng bo‗lgan, ya‘ni likvid mablag‗lar hisobidan 
majburiyatlarni qoplash darajasi 46,0 foizga teng bo‗lgan bo‗lsa, 2015-
yilning boshiga kelib korxonaning moliyaviy ahvoli yaxshilanib, bu 
ko‗rsatkich 0,55 ni, ya‘ni likvidlilik darajasi 0,09 ga oshib 
majburiyatlarning 55 foizidan ortig‗ini likvid mablag‗lar hisobidan 
qoplash imkoniyati yuzaga kelgan.
Bunda korxona balansi likvidliligini ijobiy baholash mumkin. 
Xo‗jalik yurituvchi subyektlarning likvid mablag‗lari, qisqa 
muddatli majburiyatlardan kamida ikki barobar ortiq bo‗lganda, uning 
moliyaviy ahvoli yaxshi hisoblanadi. Bu yuqori mezon chegarasidir. 
Xo‗jalik subyektlarining likvid mablag‗lari uning qisqa muddatli 
majburiyatlari hajmiga teng bo‗lgan hollardagi ko‗rsatkich quyi chegara 
sifatida olinadi. 
Qoplash va likvidlilik koeffitsiyentlari balansning aktiv va 
passivlarini solishtirish yo‗li bilan hisoblanadi. Likvid mablag‗lar 
o‗zining tez pulga aylanishi darajasiga qarab 3 guruhga bo‗linadi: