Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Markaziy 
bankning 
qayta 
moliyalashtirish 
operatsiyasi
quyidagi usullarda olib borilishi mumkin: 
- tijorat banklarining ixtiyoridagi veksellarni hisobga olish yo‗li 
bilan kreditlash; 
- tijorat banklari ixtiyoridagi qimmatli qog‗ozlarni garovga olish 
y
o‗li bilan kreditlar berish, ya‘ni lombard krediti; 
- to‗g‗ridan-to‗g‗ri kredit berish usuli. 
Markaziy bank 
«O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki 
t
o‗g‗risida»gi qonuniga asosan oltin, chet el valyutasi, xalqaro zaxiralar 
toifasiga kiruvchi valyuta va boshqa boyliklar, davlat qarz majburiyatlari 
va hukumat kafolatlagan boshqa qarz vositalari, Markaziy bankda 
depozitga 
o‗tkazilgan va uning depozitariysi uchun maqbul bo‗lgan, 
xarid qilinishi va sotilishiga ruxsat berilgan qonun doirasida operatsiya-
lar 
o‗tkazilishi mumkin bo‗lgan aktivlar, to‗lanishiga banklar kafolat 
bergan tijorat veksellari, shuningdek, Moliya vazirligining kafolatiga 
asoslangan holda banklarga qayta moliyalash kreditlarini beradi. 
Markaziy bank tomonidan tijorat banklariga beriladigan kreditlarning 
asosiy maqsadi banklarning likvidliligini q
o‗llab-quvvatlashdan iborat. 
Qayta moliyalash kreditlarini berayotganda Markaziy bank tijorat 
banklarining kredit potensialining joriy holatini doimiy kuzatib turadi. 
133
va ular qoldi
g‗ining nomuntazamligi bilan xarakterlanadi. Yuridik 
shaxslarga ochilgan, talab qilinguncha hisob varaqalaridagi mabla
g‗lar 
qoldi
g‗i bo‗yicha foizlar umuman to‗lanmasligi mumkin. Bunday foyda, 
odatda, mijozlarni hisob kassa xizmatlari uchun t
o‗lov mablag‗larini 
talab qilinguncha hisob varaqalarda mabla
g‗larni minimallashtirish va 
ortiqcha summalarni q
o‗yilmalarning daromadliroq shakllariga joy-
lashtirishga undaydi. 
Tijorat banklarida jalb qilingan mabla
g‗lar tarkibida talab qilib 
olinguncha depozitlar turlicha hajmga ega. Bu, odatda, bank resurslarini 
shakllantirishning eng arzon manbayidir. Mabla
g‗larning yuqori hara-
katchanligi tufayli talab qiluvchi hisob varaqalaridagi qoldiq doimiy 
emas, 
ba‘zida juda o‗zgaruvchan bo‗ladi. Hisob varag‗i egasi istagan 
paytda mabla
g‗larni olish ehtimoli bank oborotida yuqori likvid aktiv-
larning hissasi k
o‗proq bo‗lishini talab qiladi. Bu esa kamroq likvidlikka 
ega b
o‗lgan, biroq yuqori daromad keltiruvchi aktivlar hissasining qis-
qarishi evaziga yuz beradi. Shu sababli banklar talab qilgungacha hisob 
vara
g‗i egalariga past foiz to‗laydilar yoki umuman to‗lamaydilar. Biroq 
talab qilguncha hisob varaqalardagi mabla
g‗larning yuqori darajadagi 
harakatchanligiga qaramasdan, ularning minimal, doimiy qoldi
g‗ini 
aniqlash va ulardan barqaror kredit resursi sifatida foydalanish imkoni-
yatiga banklar ega b
o‗lishi lozim.