James d. Gwartney

Element 2.2 ga qaytish
1. Gregg Easterbrook, A Moment on the Earth(New York: Viking, 1995), 10-13 sahifalar. 
↩ 
Duayt Lining «Qishloq xo'jaligi yerlarining kamayishi». Ushbu material «Creative Commons Attribution 4.0» xalqaro
litsenziyasi asosida 
The Foundation for Economic Education
 tashkiloti tomonidan taqdim etilgan.

---

365
Element 2.3 ga qaytish
Yordamga iltijolarni tsenzura qilish
Mulohaza uchun savol: Davlatning iqtisodiyotdagi roli bo'yicha qarashlar nega bir-biridan
bunchalik keskin farq qiladi?
Agar odamlardan davlat tsenzurasini qo'llab-quvvatlaysizmi deb so'rasangiz, bunga
ulardan deyarli bir ovozdan «yo'q» degan javobni olasiz! Lekin shu odamlarning o'zidan narx
nazoratini qo'llab-quvvatlaysizmi deb so'rasangiz, bunga aralash javob olasiz. Davlat tabiiy
ofatlardan keyin narxlarning ko'tarilib ketishining oldini olish uchun narx nazorati kerakmi deb
ulardan so'rasangiz, deyarli bir ovozdan «ha» degan javobni olasiz!
Afsuski, bu javoblar bozorlar qanday qilib bir-birimiz bilan muloqot qilishga imkon
berishini tushunmaslikdan kelib chiqadi. Bozor narxlari muloqot vositasi ekanligi e'tirof etilsa,
davlat tomonidan narxlarni nazorat qilish tsenzuraning zararli turi ekanligini tushunishimiz
uchun yana bitta asosga ega bo'lamiz. Eng katta zarar esa tabiiy ofatlar ro'y bergan vaqtga
to'g'ri keladi, chunki jabrlanganlar yordam kerakligini xabar qilishga muhtoj bo'ladi.
Bozor ayirboshlovi yaratgan aloqa va uning natijasida yuzaga kelgan narxlar ajablanarli
darajadagi ijtimoiy hamkorlikka olib keladi. Muloqot va hamkorlikning afzalliklariga tabiiy
ofatlardan bo'lak yaxshiroq misol yo'q. Jabr ko'rganlar nafaqat falokat zonasidan tashqaridagi
odamlar yordamiga muhtoj, balki tezroq va to'liq tiklanishlari uchun ularga o'zaro hamkorlik
ham kerakdir. Afsuski, tabiiy ofatlar ro'y berganda davlat hamkorlik uchun zarur narx
signallarini ko'pincha taqiqlaydi, lekin taqiqlaganda ham, u buni jamoat ko'magi orqali amalga
oshiradi.
Tabiiy ofatdan keyin ish kuchi, qurilish materiallari, elektr generatorlar va normal
hayotni qayta tiklash uchun zarur bir qator boshqa mahsulotlarning narxi tez o'sadi.
Narxlarning keskin ko'tarilishini odatda noinsof mahsulot yetkazib beruvchilarning jabr
ko'rganlar hisobidan foydalanishi bilan izohlanadi. Balki mahsulot yetkazib beruvchilar foyda
ko'rayotgandir, lekin jabr ko'rganlar hisobidan emas. Uy-joylariga ziyon yetgan va hayot tarzi