Жанабергенова айсулыу жаксылыковна ахборотлашган таълим муҳитида

Novateurpublication.org 
24 
Шу билан бирга педагогик ва математик тадқиқотларда мустақил иш 
фаолиятини такомиллаштиришга қаратилган вазифалар аниқланган, аммо 
улар таълим тизимида етарлича ёритилмаган, амалий кўрсатмалар ишлаб 
чиқилмаган. Талабаларнинг мустақил иш фаолиятини такомиллаштириш 
учун зарур бўлган педагогик шарт-шароитлар аниқланмаган. 
Таълим йўналишларининг амалдаги ўқув режаларида айни бир фан учун 
белгиланган умумий ўқув соати икки қисмга: аудитория ва мустақил иш 
фаолияти соатига ажратилган. Аудитория соати ўқув режаларида аудитория 
машғулотлари (маъруза, амалий, семинар ва лаборатория ишлари) учун 
тақсимланган ҳолда берилган. Мустақил иш фаолияти соати яхлит ҳолда 
берилган бўлиб, талабаларнинг мустақил ўқув фаолиятини қандай 
материаллар асосида йўлга қўйиш ҳар бир фаннинг ўзига ҳос 
ҳусусиятларидан келиб чиқиб бу фан ўқитувчиларининг уқуви, билими 
тажрибаси ва педагогик маҳоратига ҳавола қилингани ҳолда мустақил иш 
фаолияти соатларини бажариш тавсифи ва кўрсатмалар бир қатор меъёрий 
хужжатларда берилди.
Мазкур лойиҳа доирасида олий таълим тизимида мустақил иш фаолияти 
талабаларнинг билим олишдан мақсадлари ва шу мақсадларга қандай 
эришишлари – мавжуд ўқув ресурслардан фойдаланган ҳолда амалдаги ўқув 
дастурлари доирасидаги материалларни қандай ўзлаштиришлари бўйича 
мустақил қарор қабул қилишларини назарда тутади. Ўқитувчилар 
талабаларни таълим олишдаги индивидул стратегияларни шакллантириш 
бўйича талабаларнинг интилишларини олқишлаш ва тўғри йўналтира 
олишлари лозим. Талаба якка ҳолда самаралироқ ишлайдими ёки бир неча 
кишидан иборат гуруҳ билан биргаликда ишлашни ёқтирадими, талаба 
вақтини кутубхонада ўтказадими, ёки унга Интернет тармоғидаги мавжуд 
электрон материаллардан фойдаланиш қулайроқми – мустақил иш фаолияти 
шароитида талаба ишни қандай қилиб яхшироқ, самаралироқ ва қулай-роқ 
ташкил этиш кераклигини ўзи яхши билиши керак. Талаба олган билимлари 
сифатига жавобгарликни ўзига олиши кутилади. Талабаларнинг билим 

---

25 
манбаи фақатгина ўқитувчи маърузаларида бераётган мавзулар бўлиши керак 
эмас.
Талаба ўзи англаши ва ҳаракат қилиши, ўқитувчи эса, ўз навбатида, 
талабаларнинг 
изланишларни 
ўрганиш 
кўникмаларини, 
ўтилган 
материалларни янада чуқурроқ ўзлаштириш учун қўшимча маълумотларни 
излаб топиш қобилиятларини ривожлантиришга ундашлари лозим. Баъзан 
мустақил ҳолда ўқиш ва мустақил иш фаолияти тушунчалари адаштирилади.
Мустақил ҳолда ўқиш расмий ўқув жараёнидан ташқарида кечиши 
мумкин, яъни муайян ўқув юртига бормай туриб, уйда ўз материаллари 
асосида мустақил, индивидуал ҳолда ўқиш, таълим олиш мумкин. Бу қизиқ 
педагогик ҳодиса бўлсада, ушбу лойиҳада мустақил ҳолда ўқиш (ўқув юртига 
бормай туриб таълим олиш) ўрганилмайди. Мазкур лойиҳа доирасида 
мамлакатимиз келажаги учун мустақил фикрлайдиган, билимли ва малакали 
кадрларни тайёрлаш мақсадида расмий олий таълим тизимида мустақил иш 
фаолияти унсурларини тадбиқ этиш ва ривожлантиришга йўналтирилган 
педагогик чора-тадбирлар таҳлил қилинади.
Одатда талаба ўқитувчини билим ўчоғи ҳамда талабани қандай билим 
олишини яхши билгувчи инсон сифатида қабул қилади. Ҳақиқатда эса 
ўқитувчи талабаларни олий ўқув юртида ўқиши давомидагина уларга 
жавобгар бўлади, лекин у ҳар доим ҳам унинг ёнида бўладими? Талаба ўқув 
даргоҳини тамомлайди ва бир ўзи ўз келажаги билан қолади. У меҳнат 
фаолиятини бошлайди, у ерда у ва фақат у олган билимларини кўрсатиб, 
амалиётга тадбиқ эта олиши керак бўлади. Давлатимиздаги замонавий 
иқтисод қонуниятлари ўз шартларини илгари сурмоқда ва шунинг учун 
билимга фақат эгалик қилиш билан чегараланиб бўлмайди. Замон билан 
ҳамнафас бўлиш, мустақил қарор қабул қила олиш, ўз устида доимий 
равишда ишлаш, ўз малакасини ошириб бориш даркор. Шунинг учун талаба 
ёшларнинг янги авлодини мустақил қарор қабул қила оладиган, билим 
олишига ўзи масъул бўла оладиган қилиб тарбиялаш эҳтиёжи сезил-моқда. 

---