Жанабергенова айсулыу жаксылыковна ахборотлашган таълим муҳитида

Novateurpublication.org 
88 
1) дастлабки босқичда, билимлар асослари билан боғлиқ тушунчалар, 
қонунлар ва уларнинг ўртасидаги мантиқий алоқаларни ўзлаштириш, 
масалалар, вазифалар таклиф этилади; 
2) ўрганилган мавзулар доирасида турли фикрларни солиштиришга 
қаратилган топшириқлар берилади; 
3) ўрганилган мавзунинг илмий уфқларини тушунишга, кўриб 
чиқилаётган масалалар бўйича ўз нуқтаи назарларини ривожлантиришга 
ёрдам берадиган вазифалар. 
Талабаларнинг ўқув фаолиятини кенгайтириш мақсадида таълим 
вазифаларини умумлаштириш кенгайтирилмоқда: 
1) биринчи навбатда, ўқитувчи топшириқларни бажариш жараёнини 
кузатиб борган ва у ўзи талабаларнинг ўқув фаолияти натижаларини 
муҳокама қилган; 
2) кейинчалик баъзи талабалар таълим фаолияти натижаларини 
муҳокама қилишда иштирок этишди, лекин ўқитувчи ўзи якуний хулосалар 
берди; 
3) ниҳоят, талабалар ўз вазифаларини бажаришади ва ўқитувчига фақат 
қийинчиликлар юзага келганда мурожаат қилишади. 
Ўқитувчи вазифалари ва ўқув вазифаларини бажаришда талабаларнинг 
усулларини ўзгартириш аввалги ишлаб чиқилган таълим фаолиятини янги 
ҳолатларга ўтказишдир. Бундай трансфер турли мавзуларни ўрганишда 
таълим фаолияти ўхшашлиги ва мураккаб мавзулар ва бўлимларни ўрганиш 
бошида берилган умумий нуқтаи назар туфайли мумкин. Ушбу янги 
материалда тугатилган шаклда кўрсатилмайди.
Моделдаги 
мустақил 
иш фаолиятини 
бажараётиб, 
талабалар 
репродукцион 
фаолият 
доирасида, 
қобилият 
ва 
қобилиятларни 
ривожлантиришга, 
шунингдек, 
асосий 
билимларни 
ўзлаштиришга 
киришдилар. Бунинг тавсия этилган вазифалар, аввалроқ ҳал қилинган 
намунадаги моделга ёки дарсликда батафсил тавсифланган алгоритмга 
мувофиқ амалга оширилди. Бундай вазифалар ўрганилган асосий 

---

89 
бирлаштиришда муҳимдир улар талабаларни мустақилликнинг юқори 
даражасига кўтариш учун шароит яратишга ҳисса қўшадилар. 
Иккинчи турдаги мустақил иш фаолияти - реконструкцияловчи 
ўзгарувчан вазифалар, улар бўйича талабалар янги вазиятларни таҳлил 
қилиш, уларни қайта тузиш, уларни олдиндан ўрганилганлар билан 
таққослаш, дастлабки маълумотни айлантириш, энг оқилона ечимларни 
танлашлари керак эди. Буларнинг барчаси биринчи турдаги нисбатан 
мустақилликнинг юқори даражасини талаб қилади. 
Эвристик 
ишларни 
амалга 
ошираётганда, 
талабаларнинг 
автономияларининг янада юқори даражаси намоён бўлди. Бундай ишлар 
билим ва кўникмаларни одатий, ноанъанавий ҳолатларда ўтказишни талаб 
қилди. 
Талабаларнинг мустақиллигининг олий даражаси ижодий, илмий-
тадқиқот ишларида намоён бўлди. Бундай ишларда тўпланган эгаллаши 
лозим бўлган тажрибадан фойдаланган ҳолда, ўзларининг фикр-
мулоҳазаларини тарғиб ва текшириб чиқадиган бўлсак, талабалар 
ўрганилаётган объектлар ҳақида янги маълумотни топишни ўрганишди. 
Шуни таъкидлаб ўтиш керакки, синифда ўқиш жараёнида мустақил иш 
фаолияти даражасининг мунтазам ортиб бориши билан, дарсдан ташқари 
дарсларда мустақил иш фаолиятининг бажарилиши сифат жиҳатидан янги 
даражага кўтарилади. Талабалар мустақил иш фаолиятининг маҳорати ва 
малакасини оширадилар. 
Бумеранг технологияси ёрдамида талабалар нафақат тинглашади, балки 
режалар тузадилар, саволлар беришади ва ўртоқларнинг саволларига жавоб 
беришади ва доимий равишда кичик гуруҳларда ўзгариб турадилар, улар 
нафақат эслаб қолишга уринибгина қолмай, балки бу ҳақда чуқур мулоҳаза 
юритишга ҳаракат қиладилар. Шу тарзда ташкил қилинган тест 
талабаларнинг билим даражасини оширишга катта ҳисса қўшади. 
Ушбу мисолда талабаларнинг ўқув адабиётлари бўйича янги материални 
ўқитиш усули сифатида ўзлаштирган мустақил иш фаолияти ўқитувчининг 

---