Жаҳонгир Муҳаммад: Президент тансоқчисининг кундалиги

26. “Разборка” 
“Батя”нинг бир кўзи доим телевизорда, қулоғи эса радиода. Столининг бир четида радио 
“минғирлаб” турса, қаршида телевизор “шанғиллаб” туради. Агар муҳимроқ нарса 
бўлса, Крайнов кириб, телевизор товушини баландлатиб қўяди. 
Хаёлимга Гимн ҳақидаги гап келиб қолди. Интернетдан қидирдим:

---

73 
“Гимни мусиқасини 1947 йилда бухоролик композитор Мутаваккил Музаинович 
Бурхонов СССР гимни йўлида ёзган. 1992 йилда ўзгаришсиз қолдирилган”. 
“Батя”га қойил қолдим. Ҳақиқатдан ҳам ўз эътиқодига содиқ ва ҳар турли йўл билан ўз 
ғоясини сақлаб қолишга уринган. 
Шу пайт “Батя” чақирди. “Акамулло” деган маслаҳатчи кирди. Унга “Батя” шундай ном 
берган. 
-Китоб ёздим, тилини кесиб, комига ёпиштириб қўйдим, деб ўйлаясанми? У китобингни 
эшак ҳам ўқимайди. Ҳожатхонага қўйсанг боланг ҳам кўтини артмайди. Аблаҳ! Сени 
одам деб юрибман-а? 
-Устоз… 
-Ҳе, устозингни онасини… Санга телевизорга чиқ деб ким айтди? Нима, президент 
бўлмоғинг келдими? Бир тийинга қиммат ёзганинг учун фан доктори унвонини олиб 
қисибгина ўтирмайсанми? Телевизорда нима деб вайсаганингни ўзинг биласанми? Агар 
сиёсатимни билмасанг, нима еб юрибсан бу ерда? Ким қўйди санга мани шахсий 
душманларим ҳақида гапиришни. Ўшаларни ўлиги сани тиригиндан яхши. Қара, уларни 
ҳалигача эслайман. Сени ким билади? Китоб ёздинг, муқоваларини ялтироқ қилдинг. 
Кимни ҳисобидан? Мактабларга, олий ўқув юртларига дарслик қилиб ўқитмоқчи 
бўлдинг, лекин ҳеч ким ўқимади! Нега? Биласанми? Чунки ёзишни билмайсан. 
Душмаларимни халқ унутсин, деб уларнинг номини ишлатмасликни буюрганман. Сен 
иблис, нега бузасан бу қоидани. Бу билан хиёнат қилдинг. Халқ уларни тирик экан, деб 
ўйлайди, қидира бошлайди. Мана бу хумкалланг ишлайдими? Балки асл мақсадинг 
шудир? 
-Йў...Сизни… 
-Нима мени? Сен ҳимоя қиласанми? Бир вақтлар газетада битта мақоланг чиққанди, ўша 
ёқиб қолиб, олиб келгандим сени. Нима қилдинг? Ўзингни ўйладинг. Қорин қўйиб 
олдинг... Ур, унинг қорнига. 
“Батя” шундай деб менга қаради. Олдинга қараб қадам ташлагандим, маслаҳатчи худди 
қиз боладек чинқириб йиғлаб юборди. 
-Сизни ота деганман, бира марта кечиринг..,-у шундай деб “Батя”нинг оёғига ташлади 
ўзини. “Батя” худди сандроқи итни тепгандек, уни туртиб юборди. 
-Олиб чиқиб ташла буни,-деди, мен томонга қараб. Бориб маслаҳатчининг қўлтиғидан 
кўтараман десам, жеркиб берди. “Батя”нинг қони қайнаб турган экан, уни бир тепиб: 
-Тур ўрнидан,- деди. 
У аранг нафас олиб, лапанглаб ўрнидан турганди,”Батя” менга қараб: 
-Ағдар,-деди. Сакраб бир тепгандим, гурсиллаб йиқилди. Анча чўзилиб ётди. 

---

74 
-Бу санга дарс бўлсин. Дарс… яхши сўз. Ишдан қувилдинг. Эртадан бошлаб 
Университетга бориб дарс берасан. Бу сенга яхшилигим. Агар сендан олдин ўлиб 
қолсам, телевизордаги гапингни ўшанда айтасан. Бўлмаса, қисиб юрасан. Эшиттингми? 
Аблаҳ, эшитиб ётган экан. Дарҳол ўрнидан туриб, “қуллуқ”, “қуллуқ” деб чиқиб 
кетаётганди, “Батя” тўхтатди: 
-Кўйлагингни иштонинга тиқиб ол! 
У “раҳмат, раҳмат” деб кўйлагини апал-тапал шимининг ичига тиқиб, чиқиб кетди. 
Ундан кейин Телевидение раҳбари кирди. 
-Ҳа, бобой? Санга нима бўлди? Сочингни оққа бўяб олдингми? 
-Йў… 
-Нима? Кўзим кўр деб ўялаясанми? Кўраман ҳаммасини, кўраман. Қанча ойлик оласан? 
-Берганингиз.., 
-Кўрдингми? Қанча маош олганингни ҳам билмайсан. Кўзингни ёғ босиб, кўрмас бўлиб 
қолгансан. Иккита доминг бор. Ана у ҳовлини онангни ҳисобига қурганмисан? Кошона. 
Уч қаватли. Бунча пулни қаердан топдинг? Ҳув қишлоғиндаги ҳовлиничи? Сан ўзи 
тилло топганмисан? Маошхўр одам бўлсанг. Олтита мошина қайнотангдан қолганми? 
Болаларингга қуриб берган уйларинг кимнинг ҳисобидан? 
“Бобой” бош эгиб турибди. 
-Ҳов, манга қара, аблаҳ, “Қоринни нега бунча сайратдинг? Нега қоидани буздинг? 
Болаларингни тўйида ҳамма артистларни чақириб ашула айттирганингда нима 
дегандим? Хўжайин сен эмас, деган эдим. Нега мен унуттирган одамларни сен халққа 
эслатдинг? Нима қилмоқчисан, ҳароми? Давлатни йиқитмоқчимисан? Мени ўрним 
керак бўлиб қолдими санларга?!
-Йў…-деб минғирлади “Бобой” 
“Батя” менга қараб: 
-Думалат буни,-деди. 
Унга юзма-юз бўлдиму тўхтаб қолдим. “Бобой”нинг ранги докадек оқариб кетди. 
Қошларини чимирди. Кўзидан ғилт етиб ёш ажралди. Аста пастга қаради. Кўзим полда 
ялтираб оқаётган сувга тушди. Ифлос, сийиб юборибди. Жирканиб кетдим. “Батя” ҳам 
кўриб қолди: 
-Хонамни ҳаром қилдингку, нокас! Сан ҳали бешикдаги бола экансангку, сани “Бобой” 
деб юрибман-а? Йўқол кўзимдан. Йўқ, тўхта. Иштонингни чиқариб, бу ерни тозала! 
“Батя” шундай деб ичкарига кириб кетди. Телевидение бошлиғи шимини ечиб полни 
арта бошлади. Унинг кўриниши жирканч эди. Иркит! 
“Батя” ичкаридан бир шим олиб чиқиб: 

---

75 
-Кир буни, табаррук,-деди. 
“Бобой” шимни кийганди, худи Чарли Чаплинга ўхшаб шимнинг ичига кириб кетди. 
“Батя” кулиб юборди. 
-Чарли Чаплин! 
Оз қолсин мен ҳам “Бобой”нинг ҳолига тушай дедим. Калламдаги ҳар бир гапни ўқиб 
олади-я! 
-Кўтар тўрва-халтангни! 
“Бобой” ҳўл шимни қўлтиғига босганча чиқиб кетди. “Батя” телефонни тугмасини 
босиб, яна кулиб юборди. 
-Уларни бир дўппослатиб хумордан чиқайин, дегандим, керагинг бўлмади. Бор 
дамингни ол, эртага эрталаб бу ерга келасан ва оқшом Женевага кетасан! 
Женева? Женевада нима қиламан? У ерда ҳам бир-иккитасини думалатиш керакми? 
Хаёлимдан елдай ўтган бу саволни ҳам уқиб олмасин, деб ўзим елдай эшикдан 
ташқарига чиқдим.