Jaqtiliqtin tuwri siziqli taraliwi. Jaqtiliqtin tegis aynadan shagilisiwi. Tegis aynada suwretleniwdi jasaw

Nyuton saqinalari
38.Nyuton halqası - shıyshe plastinkanıń tegis sırtına tiyip turǵan tegisqavarik, linzadan ótip atırǵan jaqtılıqtıń qaytıwı (sınıwı ) den payda bolǵan interferension halqasımon jollar. Birinshi ret 1675-jılda I. Nyuton kashf etken. Halqalar diametri úlkenlashgan tárepke olardıń tıǵızlıǵı artadı hám halqalar polosasi keńligi, yaǵnıy eki qońsılas halqa arasındaǵı aralıq kishilesedi . Nyuton halqası arnawlı mikroskopda baqlanǵan.
Mikroskop stolida tegis shıyshe plastinka jaylasqan, onıń ústine egriligi kishi qabarıq linza qoyılǵan. Mikroskopda shıyshe plastinka tegisligine perpendikulyar jóneliste baqlaw alıp barıladı. Derek L den shıǵıp atırǵan jaqtılıq shıyshe plastinka tegisligine perpendikulyar túsiwi ushın MM shıyshe plastinkanı mikroskop oǵına 45° múyesh astında qóyıladı. Sonday etip, interferension tábiyat kórinisi sol shıyshe plastinkadan baqlanadı. Plastinka Nyuton halqasın baqlawǵa irkinish etpey-di, sebebi odan jetkilikli dárejede yoruglik ótedi. Nyuton halqası sferik hám tegis betlerdiń formasın tuwrılawdı tekseriw hám basqalarda qollanıladı.[1]
39..tiykargi Fotometrik shamalar
. Jaqtılıq aǵımı. Qandayda bir sırtından ótip atırǵan jaqtılıq nurlanıwın elektromagnit tolqındıń sol sirt arqalı 1 s de alıp ótken energiya muǵdarı, yaǵnıy sol sirt arqalı nurlanıw quwatı W menen xarakterlew múmkin. Nurlanıwning bu energetik xarakteristikasi yorug'likning energiya oqimi deyiladi. Jaqtılıq oqimining birligi lyumen (lm) bolıp tabıladı. Jaqtılıqtıń noqatlı dáreklerin xarakterlew ushın jaqtılıq kúshi I isletiledi. Jaqtılıq kúshin derek nurlanıwınıń fazalıq múyesh birligine tuwrı keletuǵın jaqtılıq aǵımı formasında anıqlanadı.
I = dF/dW
Jaqtılıq kúshi. Fazalıq múyeshning ólshem birligi steradian (keńislikdegi radian) birlik radiuslı sferada birlik maydan payda etgen múyesh bolıp tabıladı. Ayqınki, jaqtılıq dáregi átirapındaǵı pútkil keńislikti qoplaydigan keńislikdegi múyesh 4 steradian boladı : W=4 p. Sonıń uchun izotrop derek ushın
I=F/4 p
Jaqtılıq kúshiniń birligi kandela (kd) bolıp tabıladı.
Jaqtılıq kórsetilgenlik. Betlerdi jaqtılandıriwdi muǵdarlıq bahalaw ushın kórsetilgenlik túsinigi kiritiledi. S sırtı -dıń E kórsetilgenligi deb sol sırtqa túsip atırǵan F yorug'lik aǵımınıń bul sirt úlkenligine qatnasına aytıladı. Basqasha aytganda, kórsetilgenlik sirt birligine túsip atırǵan jaqtılıq aǵımına teń bolıp tabıladı:
Ye=F/S
Eger bettiń sızıqlı ólshemleri jaqtılıq dáregige shekem bolǵan aralıqqasha salıstırǵanda kishi bolsa
Ye=Icosa/R2
Kórsetilgenlik birligi lyuks (lk) bolıp tabıladı.
Jaqtılıq dáregi S dıń B ayqınlıǵı bul derektiń ko'rinuvchi sırtınıń maydan birliginen shıǵıp atırǵan jaqtılıq kúshi menen olshenedi.
B=I/S0= (I/S) cosa.
Ayqınlıq birligi kd/m2 bolıp tabıladı.