Jaqtiliqtin tuwri siziqli taraliwi. Jaqtiliqtin tegis aynadan shagilisiwi. Tegis aynada suwretleniwdi jasaw


Download 68.34 Kb.
bet21/24
Sana26.06.2023
Hajmi68.34 Kb.
#1655216
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24
Bog'liq
ABDULLAEVA OPTIKA 12

67.Lyuminessensiyani turleri
1. Fotolyuminessensiya – ko‟rinadigan va ul`trabinafsha nurlar bilan uyg‟otiladi. Masalan, soat raqamlari yozuvi va strelkalari. 
2. Rentgenolyuminessensiya – rentgen nurlari bilan uyg‟otiladi. Masalan, rentgen apparati ekranidagi tasvir. 
3. Radiolyuminessensiya – radioaktiv nurlanish uyg‟otadi. Masalan: ssintillyasion schyotchik ekranida kuzatish mumkin. 
4. Katodolyuminessensiya – elektron oqimi uyg‟otadi. Masalan: ossilograflar, televizor, radiolakator ekranlarida kuzatiladi. 
5. Elektrolyuminessensiya elektr maydon uyg‟otadi. Masalan, gaz razryadi quvurlarida kuzatiladi. 
6. Kimyoviy lyuminessensiya kimyoviy jarayonlar uyg‟otadi, Masalan, oq fosforning, chiriyotgan yog‟ochning, hashoratlar, dengiz hayvonlari va bakteriyalarining shu‟lalanishi. Uyg‟otilmagan molekulalar eng past energiyali holatda bo‟lishadi, ya‟ni asosiy holatda. Organik molekulalarda bu holat singlet holat bo‟lib, undagi to‟lgan orbitaldagi elektronlar spini antiparalleldir
68.Dóńgelek tesiktegi Frenel difraksiyasi
Jaqtılıq (lazer) nuri yo'liga diametri a bo'lgan doiraviy teshikli to'siqni qo'yayli. Ekran markazida jarıq yoki qora dog' ko'rinishi mumkin va ular davriy ravishda almashinib turuvchi doiraviy jarıq yoki qora halqalar bilan o'ralgan bo'ladi. Difaksion manzaraning markazidagi yorug'likning intensivligi teshik o'lchamiga va 
odan ekrangacha bo'lgan masofaga bog'liq. Agar a.2/(4lλ)=m=2n–1, (n=1,2,3...) Bolsa, ekran markazida yorug'lik intensivligi maksimum bo'ladi. Agar 
a2/ (4 lλ)=m=2 n, (n=1, 2, 3... ) Bolsa ekran markazida minimum bo'ladi.formulalardagi m parametr a θminθmin
70. jaqtiliq kvant teoriyasi
ko‘rsatishicha, fotoelektronlarning energiyasi yorug‘lik intensivligiga mutlaqo bog‘liq emas. To‘lqin nazariyasiga asosan, elektron metalldan ajralib chiqishi uchun kerakli energiyani har qanday yorug‘likdan olishi mumkin, ya’ni yorug‘lik to‘lqin uzunligining ahamiyati yo‘q. Faqat yorug‘lik intensivligi yetarlicha katta bo‘lishi lozim. Vaholanki, to‘lqin uzunligi qizil chegaradan katta bo‘lgan yorug‘likning intensivligi har qancha katta bo‘lsa ham, fotoeffekt hodisasi yuz bermaydi. Aksincha, to‘lqin uzunligi qizil chegaradan kichik bo‘lgan yorug‘lik intensivligi nihoyat kuchsiz bo‘lsa ham fotoeffekt hodisasi kuzatiladi. Bundan tashqari, nihoyatda kuchsiz intensivlikdagi yorug‘lik tushayotgan taqdirda, to‘lqin nazariyasiga asosan, yorug‘lik to‘lqinlar tashib kelgan energiyalar evaziga metalldagi elektron ma’lum miqdordagi energiyani to‘plab olishi kerak. Bu energiya elektronning metalldan chiqishi uchun yetarli bo‘lgan holda fotoeffekt sodir bo‘lishi kerak. Hisoblashlarning ko‘rsatishicha, intensivligi juda kamfotoeffektning qizil chegarasi νq aniqlanadi, ya’ni νq=Ah. Chegaraviy chastota νch tajribada o‘lchanadi, chiqish ishi A 
esa ϑmax=0 bo‘lganda, tenglama yordamida hisoblanadi. Eynshteyn tenglamasidan foydalanib, Plank domiysi h ni aniqlash mumkin. Buning uchun yorug‘likning ν chastotasini, A chiqish ishini tajribada topish va fotoelektronlarning kinetik energiyasini o‘lchash lozim. Bunday o‘lchash va hisoblashlardan Plank doimiysi uchun h=6,63
J⋅s qiymat hosil qilingan. (2.9) ifodaga asosan, qizil chegara tushayotgan yorug‘lik intensivligiga mutlaqo bog‘liq emas, chunki yorug‘lik intensivligi undagi fotonlar sonini xarakterlaydi. 
Foton energiyasi esa faqat chastotaga bog‘liqdir. Chiqish ishi turli metallar uchun turlicha bo‘ladi va bir necha elektron voltni tashkil qiladi. Kaliy, natriy va miss metallarida fotoeffektning qizil chegarasi (to‘lqin uzunliklarda) tegishlicha 551; 543 va 277 nm ga teng bo‘lganda chiqish ishi tegishlicha 2,25; 2,28 va 48V ni tashkil qiladi. 
Eynshteyn tenglamasining asosida elektron faqat bitta fotonni yutadi degan tasavvur yotadi. Lekin intensivligi juda katta bo‘lgan yorug‘liklar uchun fotoeffekt qonunlari o‘z kuchini yo‘qotadi. 
Haqiqatdan ham intensivligi juda katta bo‘lgan yorug‘lik bilan tajriba olib borilayotgan bo‘lsa, metalldagi elektronga bir vaqtning o‘zida ikkita foton tushishi mumkin. Bu holda elektron yutgan energiya ikkala foton energiyalarining yig‘indisiga teng. Bunda sodir bo‘ladigan fotoeffektni ko‘p fotonli fotoeffekt deb ataladi. Tabiiyki, ko‘p fotonli fotoeffektning qizil chegarasi kichik chastotalar (katta to‘lqin uzunliklar) sohasiga siljiydi.

Download 68.34 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling