Jaqtiliqtin tuwri siziqli taraliwi. Jaqtiliqtin tegis aynadan shagilisiwi. Tegis aynada suwretleniwdi jasaw

1. 
   Jaqtiliqtin tuwri siziqli taraliwi. Jaqtiliqtin tegis aynadan shagilisiwi. Tegis aynada suwretleniwdi jasaw
   

Жақтылықтың туўры сызық бойынша тарқалыў нызамы. Бир текли орталықта жақтылық туўры сызық бойынша тарқалады. Бул нызам бизиң эрамыздан шама менен 300 жыл бурын жасаған Евклидке тийисли деп есапланатуғын оптика бойынша шығармада ушырасады. Бирақ, жақтылықтың туўры сызық бойынша тарқалыў нызамының оннан әдеўир бурын да белгили болған деп есаплаўға тийкарлар бар. Бул нызамның тәжирийбедеги дәлили ретинде жақтылықтың ноқатлық дәреклерин пайдаланғанда анық саялардың ямаса киши тесикти пайдаланғанда затлардың сүўретлериниң пайда болыўын көрсетиў мүмкин. Ноқатлық дәрек (яғный өлшемлери предметке шекемги қашықлыққа салыстырғанда жүдә киши болған дерек) пенен жақтыландырғанда предметтиң контуры менен оның саясы арасындағы қатнас туўры сызықлардың жәрдеминдеги геометриялық проекциялаўға сәйкес келедиЖақтылықтың шағылысыў нызамы. Түсиўши дәсте, шағылыстырыўшы бетке түсирилген нормаль ҳәм шағылысқан нур бир тегисликте жатады (1.2-сүўрет). Соның менен бирге нурлар менен нормаль арасындағы мүйешлер бир бирине тең: шағылысыў мүйеши түсиў мүйешине тең. Бун нызам да Евклидтиң шығармасында еске алынған. Бул нызамның ашылыўы әййемги заманларда полировкаланған металл бетлердиң (айналардың) пайдаланылыўы менен байланыслы. Жақтылықтың сыныў нызамы. Түсиўши нур, сынған нур, еки орталық арасындағы шегараға түсирилген нормаль бир тегисликте жатады. Түсиў мүйеши 𝑗 менен сыныў мүйеши 𝑠 былайынша байланысқан: sin𝑗 sin𝑠 = 𝑜. Бул аңлатпада 𝑜 арқалы түсиў ҳәм шағылысыў мүйешлеринен ғәрезсиз болған турақлы белгиленген. Бул шаманы сыныў көрсеткиши деп атайды ҳәм оның мәниси шегарасы арқалы жақтылық өтетуғын еки орталықтың қәсийетлеринен ҳәм нурлардың реңинен ғәрезли.
Normal tusiwde jaqtiliqtin qaytiwi
Jaqtılıqtıń qaytıwı- sındırıw koefficiyenti túrlishe bolǵan eki ortalıq shegarası sırtına tushuvchi jaqtılıqtıń ózi kiyatırǵan ortalıqqa bólekan yamasa tolıq qaytıwı. Eki ortalıq shegarasınıń ózgeshelikleri qanday bolıwına qaray, Jaqtılıqtıń qaytıwınıń tábiyaatı da túrlishe bolıwı múmkin. Eger shegara tegis emeslikleri ólshemi jaqtılıq tolqını uzınlıǵınan kishi bolsa, bunday sirt aynasimon sirt dep ataladı. Sonday sirt (mas, tegis shıyshe sırtı, jaqsılap jilolangan metall sırtı, sınap tamshısınıń sırtı hám b.) ga jińishke parallel nurlar dástesi formasında túsetuǵın jaqtılıq nurları sırtından qaytqannan keyin de parallel nurlar dástesi kórinisinde qaladı. Jaqtılıqtıń qaytıwı tómendegi nızamǵa boysunadı : 1) tushuvchi AS nur hám eki ortalıq shegarasında nurdıń túsiw noqatınan shıǵarılǵan CN normal qaysı tegislikte yotsa, qaytqan nur Sv da sol tegislikte jatadı ; 2) qaytıw múyeshi túsiw múyeshine teń boladı, yaǵnıy a=a'. Qaytqan jaqtılıqtıń intensivligi túsip atırǵan jaqtılıq nurınıń polyarlanıwına, túsiw múyeshine hám de birinshi hám ekinshi ortalıqlardıń sındırıw kórsetkishleri l hám p2 dıń óz-ara munasábetine baylanıslı. Eger sırtındaǵı tegis emesliklerdiń ólshemi jaqtılıq tolqını uzınlıǵına ólshewles yamasa odan úlken bolsa, jińishke sáwle shegarada shashıladı.